Page 261 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 261
Èñmayûl Qarayev
Sınaq
Tutqun bir yaz sәhәri idi. Göylәrlә buludlar, dağların döşü ilә du- 261
manlar sürünürdü. Gah sazaq әsir, gah da dalğa-dalğa gәlәn ilıq
bahar nәsimi adamın ruhunu oxşayır, hәyat eşqini, yaşamaq
hәvәsini şura gәtirirdi. Qazın damların bacasından qalxan acı gәrmә tüstüsü
göylәrә millәnib buludlara qarışırdı. “Kürәkçay” yatağına sığmır, mәcra-
sından çıxıb kәndin cәnubundakı düzә dağılırdı. Kәndin hәr tәrәfindәn hop-
hopların hәmahәng sәslәri eşidilirdi. Dimdiklәrindә çöp aparan qaranquşlar
lap alçaqdan şığıyıb adamın qulağının yanından ötürdü. Kürd toyuqlar,
ayaqları yenicә yer tutan ala-bәzәk balalarını başına yığıb hәyәtlәrdә
dәnlәnirdilәr. Hәr yanda baharın gәlişi, baharın nәfәsi duyulurdu.
Nağı bәy ikinci mәrtәbәnin eyvanından yaşıl düzlә әyri qara xәtt kimi
şәhәrә sarı uzanan yola baxırdı.
Qubernator Nağı bәyә qonaq gәlmәli idi. Neçә gün idi ki, hazırlıq
görülürdü. Xörәklәr qazanlarda qalıb boyatıyır, nökәr-qaravaşlara yem olur,
itә-pişiyә atılırdı. Qubernatorun izi-tozu görünmürdü. Nağı bәy onsuz da
dünya “qarışmağa” başlayandan Allahın “mömin” bәndәsi olmuşdu. Әdәb-
әrkanla dәstәmaz alır, gündә beş dәfә namaz qılırdı. Qubernatorun gәlmәk
vaxtından keçdikcә qarmaqarışıq yuxular görürdü. Yel әsib yanğını şiddәt-
lәndirir, yanğın şәhәri ağzına alır. O, hәr sәhәr yuxusunu suya söylәyib Al-
laha dua edәrәk işlәrin ondan uzaq olmasını dilәyirdisә dә, fikir onu içәridәn
yeyirdi. Nökәrlәrin birini sәbih xәbәr dalınca şәhәrә göndәrә bilәrdi. Ancaq
qubernator cәnablarının hüzuruna gәdә-güdә göndәrmәyi ad-sanına yaraş-
dırmırdı. Hәm dә elәsә qubernator cәnabları ona yaxşı nәzәrlә baxmazdı.
Odur ki, özünü bir az da sәxavәtli göstәrmәk niyyәtilә bu gün şәhәrә get-
mәyi düşünmürdü.
Mәdәt tövlәdә Nağı bәyin yorğa kәhәrini qaşovlayırdı. Hәtәm isә
tövlәni kürüyüb peyini bacanın qabağına yığırdı.
– Çәrçi qonağın getdimi? – deyә Hәtәm gözlәnilmәdәn astaca soruşdu.
– Yox hәlә. Axşamtәrәfi gedәcәk. Nә almaq istәyirsәn? – deyә Mәdәt
dә fәrqinә varmadan düzünü dedi.
– Әrşdәn-kürşdәn danışırdı.
– Kim?
– Çәrçi qonağın.
– Sayıqlayırsan nәdir?!
Mәdәt şübhәlәnmәyә başladı. Hәtәm halını pozmadan:
Sınaq
Tutqun bir yaz sәhәri idi. Göylәrlә buludlar, dağların döşü ilә du- 261
manlar sürünürdü. Gah sazaq әsir, gah da dalğa-dalğa gәlәn ilıq
bahar nәsimi adamın ruhunu oxşayır, hәyat eşqini, yaşamaq
hәvәsini şura gәtirirdi. Qazın damların bacasından qalxan acı gәrmә tüstüsü
göylәrә millәnib buludlara qarışırdı. “Kürәkçay” yatağına sığmır, mәcra-
sından çıxıb kәndin cәnubundakı düzә dağılırdı. Kәndin hәr tәrәfindәn hop-
hopların hәmahәng sәslәri eşidilirdi. Dimdiklәrindә çöp aparan qaranquşlar
lap alçaqdan şığıyıb adamın qulağının yanından ötürdü. Kürd toyuqlar,
ayaqları yenicә yer tutan ala-bәzәk balalarını başına yığıb hәyәtlәrdә
dәnlәnirdilәr. Hәr yanda baharın gәlişi, baharın nәfәsi duyulurdu.
Nağı bәy ikinci mәrtәbәnin eyvanından yaşıl düzlә әyri qara xәtt kimi
şәhәrә sarı uzanan yola baxırdı.
Qubernator Nağı bәyә qonaq gәlmәli idi. Neçә gün idi ki, hazırlıq
görülürdü. Xörәklәr qazanlarda qalıb boyatıyır, nökәr-qaravaşlara yem olur,
itә-pişiyә atılırdı. Qubernatorun izi-tozu görünmürdü. Nağı bәy onsuz da
dünya “qarışmağa” başlayandan Allahın “mömin” bәndәsi olmuşdu. Әdәb-
әrkanla dәstәmaz alır, gündә beş dәfә namaz qılırdı. Qubernatorun gәlmәk
vaxtından keçdikcә qarmaqarışıq yuxular görürdü. Yel әsib yanğını şiddәt-
lәndirir, yanğın şәhәri ağzına alır. O, hәr sәhәr yuxusunu suya söylәyib Al-
laha dua edәrәk işlәrin ondan uzaq olmasını dilәyirdisә dә, fikir onu içәridәn
yeyirdi. Nökәrlәrin birini sәbih xәbәr dalınca şәhәrә göndәrә bilәrdi. Ancaq
qubernator cәnablarının hüzuruna gәdә-güdә göndәrmәyi ad-sanına yaraş-
dırmırdı. Hәm dә elәsә qubernator cәnabları ona yaxşı nәzәrlә baxmazdı.
Odur ki, özünü bir az da sәxavәtli göstәrmәk niyyәtilә bu gün şәhәrә get-
mәyi düşünmürdü.
Mәdәt tövlәdә Nağı bәyin yorğa kәhәrini qaşovlayırdı. Hәtәm isә
tövlәni kürüyüb peyini bacanın qabağına yığırdı.
– Çәrçi qonağın getdimi? – deyә Hәtәm gözlәnilmәdәn astaca soruşdu.
– Yox hәlә. Axşamtәrәfi gedәcәk. Nә almaq istәyirsәn? – deyә Mәdәt
dә fәrqinә varmadan düzünü dedi.
– Әrşdәn-kürşdәn danışırdı.
– Kim?
– Çәrçi qonağın.
– Sayıqlayırsan nәdir?!
Mәdәt şübhәlәnmәyә başladı. Hәtәm halını pozmadan:
