Page 266 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 266
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
– Kosalar qaravәllisini başla – deyә barmağının çırtması ilә Mәdәtin
burnuna vurdu.
Xoruzlar çırpınıb ilk dәfә banlaşanda külkün rәngli şәrab qonaqların
kefini ala buludlara qaldırmışdı. Xanım mәclisә can verib, can ala-ala bir
qәdәr oturduqdan sonra öz otağına çәkilib yatmışdı. Mәdәt qarı tayfasının
qaravәllisini danışırdı.
– Qarı var şap-şap qarı, qarı var gup-gup qarı, qarı var...
– Onu yox, – deyә qubernator söhbәtin arasına girdi. – Başqasını danış!
– Ayrısınımı? – deyә Mәdәt öz-özündәn soruşurmuş kimi dillәndi. –
Axı inciyib küsәn olar.
– Aşığın ağzından kәrә dә çıxar, kürә dә. De gәlsin!
Mәdәt istәyirdi ki, qubernator onu keçәllәr qaravәllisini danışmağa
mәcbur etsin. O, hәmin qaravәllini qubernatorun tәkidi olmadan da başlaya
266 bilәrdi. Lakin belә elәsә, mәclisdәkilәr bunu şәxsiqәrәzlik kimi başa
düşәrdilәr. Mәclisin şәn keçmәsi xatirinә aşıq balabançı ilә döşlәşәr, bir-
birinә hәrbә-zorba gәlib camaatı güldürәr. Ancaq aşığın mәzhәkәni tәhqirlә
nәticәlәndirmәyә çalışması sәnәt yoldaşına qarşı әdәbsizlik olardı. Quber-
nator bir balaca inad göstәrsә, Mәdәt boyun qaçırmaz, qaravәllini istәdiyi
şәklә salar, söhbәtә bacardığı rәngi vurardı. Hәtәmi sınaqdan keçirmәk üçün
bundan sәrfәli mәqam әlә düşmәzdi. Onun ağzının bәndini yoxlamağın
vaxtı çatmışdı. “Axı, inciyib küsәn olar” – deyә Mәdәtin özünü çәkmәkdә
mәqsәdi ayının yadına daş salmaq, qubernatoru qeyzә gәtirib şitәndirmәk
idi. Qubernator da sanki nüfuzunu göstәrmәyә hazır imiş:
– Keçәllәri bәzә! – deyә gülә-gülә hökm verdi.
Mәdәt aşıqlara mәxsus bir әda ilә içini arıtladı. Sazın çömçәsini
qoltuğunun altından arxaya keçirdi. Böyründәn çaxmaq-bıçaq qoburu sal-
lanan kәmәrini dala sığadı. Orta ilә o baş-bu başa gedib gәldi. Çәrkәzi
papağını gözünün üstünә basdı. “Keçәllәr” qaravәllisini danışmağa başladı.
O, әvvәlcә keçәllәri növlәrә ayırdı. Aşıq dili ilә onları bәzәdi.
Hәtәmin görkәmi onsuz da gülmәli idi. Nağı bәyin köhnә yamaqlı
çuxası, tükü getdiyindәn dәrisi ağaran papağı onu oyuğa oxşadırdı. Qonaqlar
bir-birini dümsüklәyәrәk gözlәrinin işarәsi ilә Hәtәmi göstәrib pıqqılda-
şanda Hәtәmin bәdәni istilәnirdi. Acığından bilmirdi neynәsin. Gecәki
әhvalatı xatırlayıb ürәyindә Mәdәtә mәzәmmәt yağdırır, onu qәzәblә
yamsılayırdı: “Arsız oğlu arsız. Dünәn әlindәn xәta çıxıb, onun dәrdini
çәkmir, keçәllәrә desәlәr yüz sayana kimi tәrpәnmә, başının qaşınması tutar,
nә bilim nә. Mәnim qarnıma burğu düşüb ki, iş ağaracaq, bizi qazamata
salacaqlar, bunun içini kef alıb!”
– Kosalar qaravәllisini başla – deyә barmağının çırtması ilә Mәdәtin
burnuna vurdu.
Xoruzlar çırpınıb ilk dәfә banlaşanda külkün rәngli şәrab qonaqların
kefini ala buludlara qaldırmışdı. Xanım mәclisә can verib, can ala-ala bir
qәdәr oturduqdan sonra öz otağına çәkilib yatmışdı. Mәdәt qarı tayfasının
qaravәllisini danışırdı.
– Qarı var şap-şap qarı, qarı var gup-gup qarı, qarı var...
– Onu yox, – deyә qubernator söhbәtin arasına girdi. – Başqasını danış!
– Ayrısınımı? – deyә Mәdәt öz-özündәn soruşurmuş kimi dillәndi. –
Axı inciyib küsәn olar.
– Aşığın ağzından kәrә dә çıxar, kürә dә. De gәlsin!
Mәdәt istәyirdi ki, qubernator onu keçәllәr qaravәllisini danışmağa
mәcbur etsin. O, hәmin qaravәllini qubernatorun tәkidi olmadan da başlaya
266 bilәrdi. Lakin belә elәsә, mәclisdәkilәr bunu şәxsiqәrәzlik kimi başa
düşәrdilәr. Mәclisin şәn keçmәsi xatirinә aşıq balabançı ilә döşlәşәr, bir-
birinә hәrbә-zorba gәlib camaatı güldürәr. Ancaq aşığın mәzhәkәni tәhqirlә
nәticәlәndirmәyә çalışması sәnәt yoldaşına qarşı әdәbsizlik olardı. Quber-
nator bir balaca inad göstәrsә, Mәdәt boyun qaçırmaz, qaravәllini istәdiyi
şәklә salar, söhbәtә bacardığı rәngi vurardı. Hәtәmi sınaqdan keçirmәk üçün
bundan sәrfәli mәqam әlә düşmәzdi. Onun ağzının bәndini yoxlamağın
vaxtı çatmışdı. “Axı, inciyib küsәn olar” – deyә Mәdәtin özünü çәkmәkdә
mәqsәdi ayının yadına daş salmaq, qubernatoru qeyzә gәtirib şitәndirmәk
idi. Qubernator da sanki nüfuzunu göstәrmәyә hazır imiş:
– Keçәllәri bәzә! – deyә gülә-gülә hökm verdi.
Mәdәt aşıqlara mәxsus bir әda ilә içini arıtladı. Sazın çömçәsini
qoltuğunun altından arxaya keçirdi. Böyründәn çaxmaq-bıçaq qoburu sal-
lanan kәmәrini dala sığadı. Orta ilә o baş-bu başa gedib gәldi. Çәrkәzi
papağını gözünün üstünә basdı. “Keçәllәr” qaravәllisini danışmağa başladı.
O, әvvәlcә keçәllәri növlәrә ayırdı. Aşıq dili ilә onları bәzәdi.
Hәtәmin görkәmi onsuz da gülmәli idi. Nağı bәyin köhnә yamaqlı
çuxası, tükü getdiyindәn dәrisi ağaran papağı onu oyuğa oxşadırdı. Qonaqlar
bir-birini dümsüklәyәrәk gözlәrinin işarәsi ilә Hәtәmi göstәrib pıqqılda-
şanda Hәtәmin bәdәni istilәnirdi. Acığından bilmirdi neynәsin. Gecәki
әhvalatı xatırlayıb ürәyindә Mәdәtә mәzәmmәt yağdırır, onu qәzәblә
yamsılayırdı: “Arsız oğlu arsız. Dünәn әlindәn xәta çıxıb, onun dәrdini
çәkmir, keçәllәrә desәlәr yüz sayana kimi tәrpәnmә, başının qaşınması tutar,
nә bilim nә. Mәnim qarnıma burğu düşüb ki, iş ağaracaq, bizi qazamata
salacaqlar, bunun içini kef alıb!”
