Page 226 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 226
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
Sovet İttifaqına müalicәyә gәlәn vә az-maz rusca bilәn bu qısaboy, arıq kişi
Zarafatcıl oğlanla üzbәüz bәrqәrar olan kimi, gözlәrini onun başı üzәrindә
divara vurulmuş qәşәng xalçaya zillәdi.
Xalça nadir sәnәt әsәri idi. Orada әlvan boyalarla nәfis surәtdә son
dәrәcә dilbәr bir mәnzәrә tәsvir olunmuşdu, adam onun altında uzanıb
gözlәrini yumanda özünü tamamilә başqa bir alәmdә hiss edirdi. Elә bir
alәm ki, Zarafatcıl oğlan, hәtta tәrlәyә-tәrlәyә, deyinә-deyinә qәbul etdiyi
isti vannaların acısını da hәmin xalça altındakı çarpayıda yatanda unudurdu.
Sәhәr yemәyindәn çıxan tәzә qonşular növbәti müalicәdәn qabaq ağac
kölgәsindә hәsir kürsülәrdә oturub damaqlarına papiros qoydular. Zarafatcıl
oğlan Elbrus dağı şәklindә olan qar tәkin ağ, ikibaşlı alışqanını çıxartdı.
“Dağın” kiçik zirvәsini sıxdı, böyük zirvә vulkan püskürәr kimi alışdı... O,
әvvәl qonşusunun, sonra da özünün papirosunu yandırdı. Alışqanı gözü
226 tutmuş әcnәbi qonaq heyrәtini gizlәdә bilmәyәrәk, sinәdәn gәlәn bir sәslә
dedi:
– Nә orijinal alışqandır!
Qafqazlı oğlan da dәrhal alışqanı ona uzatdı:
– Peşkәşdir!
Kişi bu sözün vә hәrәkәtin mәnasını başa düşmәyib gözlәrini döydü.
Zarafatcıl oğlan alışqanı onun mil-mil ev pencәyinin döş cibinә buraxıb
izahat verdi:
– Bizdә adәtdir: bir şeyimiz xoşa gәlsә, mütlәq onu bağışlarıq. Bizim
dildә buna “peşkәş” deyәrlәr.
– Peşkәş? – deyә kişi alışqanı cibindәn çıxarıb baxdı vә tәkrar etdi. –
Nә gözәl adәtdir!.. Mәn qafqazlıların bu “adәti” haqqında eşitmişәm, hәtta
kitabda da oxumuşam... Hәdiyyәniz üçün tәşәkkür edirәm!
– Dәymәz!.. Ancaq onu da deyim ki, qonşu, bu adәt canlı adamlara,
mәsәlәn, arvad-uşağa şamil edilmir, ha! Onlardan başqa nә istәsәn, peşkәş
elәyә bilәrsәn. Hәtta qәdimdә bizim padşahlar bütöv әyalәtlәri, şәhәrlәri,
kәndlәri bir-birinә peşkәş veriblәr.
– Bәs orda yaşayan adamlar necә olub?
– Adamlar? – Zarafatcıl oğlan fikrә getdi. Lakin o, bu yersiz suala
cavab
tapmamış, ağac dalından çıxan xәstә baxıcısının ciddi sәsi eşidildi:
– Xәstәlәr, vannaya!..
– Adamları da bu cür vannaya salıblar! – deyә Zarafatcıl oğlan izahatını
tamamladı vә hamam dәsmalını çiyninә atıb, bayıra gedirmiş tәkin, ayaq-
larını sürüyә-sürüyә, onları gözlәyәn avtobusa tәrәf addımladı.
Sovet İttifaqına müalicәyә gәlәn vә az-maz rusca bilәn bu qısaboy, arıq kişi
Zarafatcıl oğlanla üzbәüz bәrqәrar olan kimi, gözlәrini onun başı üzәrindә
divara vurulmuş qәşәng xalçaya zillәdi.
Xalça nadir sәnәt әsәri idi. Orada әlvan boyalarla nәfis surәtdә son
dәrәcә dilbәr bir mәnzәrә tәsvir olunmuşdu, adam onun altında uzanıb
gözlәrini yumanda özünü tamamilә başqa bir alәmdә hiss edirdi. Elә bir
alәm ki, Zarafatcıl oğlan, hәtta tәrlәyә-tәrlәyә, deyinә-deyinә qәbul etdiyi
isti vannaların acısını da hәmin xalça altındakı çarpayıda yatanda unudurdu.
Sәhәr yemәyindәn çıxan tәzә qonşular növbәti müalicәdәn qabaq ağac
kölgәsindә hәsir kürsülәrdә oturub damaqlarına papiros qoydular. Zarafatcıl
oğlan Elbrus dağı şәklindә olan qar tәkin ağ, ikibaşlı alışqanını çıxartdı.
“Dağın” kiçik zirvәsini sıxdı, böyük zirvә vulkan püskürәr kimi alışdı... O,
әvvәl qonşusunun, sonra da özünün papirosunu yandırdı. Alışqanı gözü
226 tutmuş әcnәbi qonaq heyrәtini gizlәdә bilmәyәrәk, sinәdәn gәlәn bir sәslә
dedi:
– Nә orijinal alışqandır!
Qafqazlı oğlan da dәrhal alışqanı ona uzatdı:
– Peşkәşdir!
Kişi bu sözün vә hәrәkәtin mәnasını başa düşmәyib gözlәrini döydü.
Zarafatcıl oğlan alışqanı onun mil-mil ev pencәyinin döş cibinә buraxıb
izahat verdi:
– Bizdә adәtdir: bir şeyimiz xoşa gәlsә, mütlәq onu bağışlarıq. Bizim
dildә buna “peşkәş” deyәrlәr.
– Peşkәş? – deyә kişi alışqanı cibindәn çıxarıb baxdı vә tәkrar etdi. –
Nә gözәl adәtdir!.. Mәn qafqazlıların bu “adәti” haqqında eşitmişәm, hәtta
kitabda da oxumuşam... Hәdiyyәniz üçün tәşәkkür edirәm!
– Dәymәz!.. Ancaq onu da deyim ki, qonşu, bu adәt canlı adamlara,
mәsәlәn, arvad-uşağa şamil edilmir, ha! Onlardan başqa nә istәsәn, peşkәş
elәyә bilәrsәn. Hәtta qәdimdә bizim padşahlar bütöv әyalәtlәri, şәhәrlәri,
kәndlәri bir-birinә peşkәş veriblәr.
– Bәs orda yaşayan adamlar necә olub?
– Adamlar? – Zarafatcıl oğlan fikrә getdi. Lakin o, bu yersiz suala
cavab
tapmamış, ağac dalından çıxan xәstә baxıcısının ciddi sәsi eşidildi:
– Xәstәlәr, vannaya!..
– Adamları da bu cür vannaya salıblar! – deyә Zarafatcıl oğlan izahatını
tamamladı vә hamam dәsmalını çiyninә atıb, bayıra gedirmiş tәkin, ayaq-
larını sürüyә-sürüyә, onları gözlәyәn avtobusa tәrәf addımladı.
