Page 358 - jirmunski
P. 358
tor Jirmunski
fәkkür qanunlarının sәrhәdlәrini keçir vә biz yalnız müstәsna
hallarda yeni yaradıcılıq xarakteri daşıyan yenidәn formalaşdır-
ma ilә qarşılaşırıq”.116
Artıq dediyimiz kimi, bu mәsәlәdә demokratik mövqe tutan
rus folklorşünaslığı, epik nәğmәlәrin ifası zamanı söylәyicinin
yaradıcılıq improvizasiyasının, çox zaman yaradıcılıq improvi-
zasiyası prosesindә söylәyici tәrәfindәn yenidәn yaradılan nәğ-
mә mәtninin axıcılığının әhәmiyyәtini vә bununla da hәr bir nәğ-
mәnin vә hәr bir epik süjetin şifahi әnәnә prosesindә inkişaf
edәn yaradıcılıq variantlarının varlığını göstәrә bilmişdir.
Fin alimlәrinin yazıya aldığı “Kalevala” runalarının sayı yüz
mini keçir. Әgәr doğrudan da, bu runalar arasındakı fәrqlәr yal-
nız hansısa boşluqlardan, mexaniki yaddaş sәhvlәrindәn vә hazır
mәtnlәrin kontaminasiyasından ibarәt olsaydı, bu folklor materia-
lını yazıya almağa ehtiyac qalmazdı. Hәqiqәtәn dә, hәtta V.Y.Yev-
seyevin nәşr etdiyi müasir karel toplusunun mәhdud çәrçivәsin-
dә belә eyni süjetli runaların müqayisәsi göstәrir ki, bunlar sadә-
cә әzbәrlәnmiş mәtnlәr deyil, istәr ingilis, istәrsә dә skandinav
xalq balladalarında, rus bılinalarında vә ya cәnubi slavyan yunak
nәğmәlәrindәki yaradıcılıq variantlarıdır. Elә tәkcә bu mәqam
dövrümüzә qәdәr gәlib çatmış epik runaların yaranmasında karel
xalqının yaradıcı iştirakını sübuta yetirir.
Bu yaradıcılıq faktlarını bir-biri ilә müqayisә edib onları xal-
qın hәyatı vә tarixi ilә bağlı olan faktlarla qarşılaşdırarkәn, tәdqi-
qatçı karel vә fin kәndlisinin әmәk hәyatını, tarixәn tәşәkkül tap-
mış ictimai münasibәtlәri, xalq mәişәtini, qәdim adәtlәri, inanc-
ları, milli xarakterin xüsusiyyәtlәrini poetik formada әks etdirәn
epik nәğmә vә әfsanәlәrin dәrin xәlqi әsaslarını gözdәn keçirmә-
yә yaxınlaşa bilәr. “Kalevala”nın ideya-poetik mәzmununun yal-
nız belә – dәrin tarixi vә etnoqrafik tәdqiqat әsasında nәzәrdәn
keçirilmәsi, böyük karel-fin epopeyasının yaradılması vә inkişa-
fında karel xalqının yaradıcı rolunu bütünlüklә aşkara çıxaracaq-
dır.
358
fәkkür qanunlarının sәrhәdlәrini keçir vә biz yalnız müstәsna
hallarda yeni yaradıcılıq xarakteri daşıyan yenidәn formalaşdır-
ma ilә qarşılaşırıq”.116
Artıq dediyimiz kimi, bu mәsәlәdә demokratik mövqe tutan
rus folklorşünaslığı, epik nәğmәlәrin ifası zamanı söylәyicinin
yaradıcılıq improvizasiyasının, çox zaman yaradıcılıq improvi-
zasiyası prosesindә söylәyici tәrәfindәn yenidәn yaradılan nәğ-
mә mәtninin axıcılığının әhәmiyyәtini vә bununla da hәr bir nәğ-
mәnin vә hәr bir epik süjetin şifahi әnәnә prosesindә inkişaf
edәn yaradıcılıq variantlarının varlığını göstәrә bilmişdir.
Fin alimlәrinin yazıya aldığı “Kalevala” runalarının sayı yüz
mini keçir. Әgәr doğrudan da, bu runalar arasındakı fәrqlәr yal-
nız hansısa boşluqlardan, mexaniki yaddaş sәhvlәrindәn vә hazır
mәtnlәrin kontaminasiyasından ibarәt olsaydı, bu folklor materia-
lını yazıya almağa ehtiyac qalmazdı. Hәqiqәtәn dә, hәtta V.Y.Yev-
seyevin nәşr etdiyi müasir karel toplusunun mәhdud çәrçivәsin-
dә belә eyni süjetli runaların müqayisәsi göstәrir ki, bunlar sadә-
cә әzbәrlәnmiş mәtnlәr deyil, istәr ingilis, istәrsә dә skandinav
xalq balladalarında, rus bılinalarında vә ya cәnubi slavyan yunak
nәğmәlәrindәki yaradıcılıq variantlarıdır. Elә tәkcә bu mәqam
dövrümüzә qәdәr gәlib çatmış epik runaların yaranmasında karel
xalqının yaradıcı iştirakını sübuta yetirir.
Bu yaradıcılıq faktlarını bir-biri ilә müqayisә edib onları xal-
qın hәyatı vә tarixi ilә bağlı olan faktlarla qarşılaşdırarkәn, tәdqi-
qatçı karel vә fin kәndlisinin әmәk hәyatını, tarixәn tәşәkkül tap-
mış ictimai münasibәtlәri, xalq mәişәtini, qәdim adәtlәri, inanc-
ları, milli xarakterin xüsusiyyәtlәrini poetik formada әks etdirәn
epik nәğmә vә әfsanәlәrin dәrin xәlqi әsaslarını gözdәn keçirmә-
yә yaxınlaşa bilәr. “Kalevala”nın ideya-poetik mәzmununun yal-
nız belә – dәrin tarixi vә etnoqrafik tәdqiqat әsasında nәzәrdәn
keçirilmәsi, böyük karel-fin epopeyasının yaradılması vә inkişa-
fında karel xalqının yaradıcı rolunu bütünlüklә aşkara çıxaracaq-
dır.
358
