Page 357 - jirmunski
P. 357
Xalq qəhrəmanlıq eposu
da az deyil, lakin bunlar xüsusi tәdqiqat obyekti olmamış vә fin
alimlәri tәrәfindәn hәmişә sonrakı, sәthi qatlar, laylar kimi kәna-
ra qoyulmuşdur. Hәr halda, Karl Kron öz atası Yulius barәdә mә-
lumat verәrәk bildirir ki, sonuncu ilk dәfә Lyonnrotun mәtnini
öyrәnmәyә başladıqdan sonra ona aydın olmayan sözlәri izah et-
mәsi113 üçün Kareliya sakini olan qadın qohumunun daimi mәs-
lәhәtlәrindәn istifadә etmәli olurdu. Lyonnrotun “Kalevala”sı
sonralar yeni fin milli әdәbi dilinin formalaşmasında hәlledici
rol oynadığından, fikirlәşmәk olar ki, karel leksikasının bu ele-
mentlәri hazırda Finlandiyanın özündә daha geniş yayılmışdır.
Karl Kron “Kalevala” nәğmәlәrinin yaranmasında Kareliya-
nın rolu ilә bağlı öz mәnfi fikrini belә ifadә edir: “Şәrqi Kareli-
yada runa nәğmәlәrinin yaranması vә ya yenidәn yaranması
mülahizәsi baxımından belә bir mәsәlә qoymalıyıq: ümumiyyәt-
lә, çox yaxşı saxlanmış eston vә elә o qәdәr dә zәngin olan qәrbi
fin runa әnәnәsi ilә yanaşı, hansısa xüsusi karel әnәnәsi varmı?”114
Fin folklorşünaslıq mәktәbinin “Kalevala” runalarının bütün
süjetlәrini dövrümüzә qәdәr gәlib çatmamış qәrbi-fin (başqa cür
desәk, xüsusilә fin) prototiplәrinә bağlamaq sәyi, faktiki olaraq,
yarımçıq qalsa belә, epik әnәnә bu qәdәr zәngin vә variativ oldu-
ğu halda, bir çox nәsillәrinin ifa etdiyi runaların yayılmasında
karel ifaçılarının hәr hansı iştirakını inkar etmәk obyektiv reallı-
ğa sadәcә ziddir. Bu, ictimai nöqteyi-nәzәrdәn, şübhәsiz ki, dar
şovinizmin tәsirinin nәticәsidir, elmi cәhәtdәn isә xalq kütlәlәri-
nin müstәqil poetik yaradıcılıq qabiliyyәtini inkar edәn, XIX әs-
rin sonu – XX әsrin әvvәllәrindә meydana gәlmiş antidemokra-
tik burjua folklorşünaslığı nәzәriyyәlәrinә әsaslanır. Guya qeyri-
peşәkar xalq ifaçıları xalq nәğmәsini tәkmillәşdirә bilmәz: bura-
dakı dәyişikliklәr, xalq mühitinә nüfuz edәn, yeni dövrә aid istә-
nilәn әdәbi romansın taleyinә bәnzәyir115 vә nәğmәnin mexaniki
oxunması ilә, yәni tәhriflәr, yaddaş sәhvlәri, savadlı insanın ya-
radıcı әrsәyә gәtirdiyi poetik mәtnin vulqarlaşması (Zersingen)
ilә mәhdudlaşır.
Kron öz alman müәllimlәrinin izi ilә gedәrәk “Kalevala”
haqqında yazır: “Buradan belә bir qәnaәt hasil olur ki, xalq nәğ-
mәsinin mәzmunundakı variasiyalar nadir hallarda mexaniki tә-
357
da az deyil, lakin bunlar xüsusi tәdqiqat obyekti olmamış vә fin
alimlәri tәrәfindәn hәmişә sonrakı, sәthi qatlar, laylar kimi kәna-
ra qoyulmuşdur. Hәr halda, Karl Kron öz atası Yulius barәdә mә-
lumat verәrәk bildirir ki, sonuncu ilk dәfә Lyonnrotun mәtnini
öyrәnmәyә başladıqdan sonra ona aydın olmayan sözlәri izah et-
mәsi113 üçün Kareliya sakini olan qadın qohumunun daimi mәs-
lәhәtlәrindәn istifadә etmәli olurdu. Lyonnrotun “Kalevala”sı
sonralar yeni fin milli әdәbi dilinin formalaşmasında hәlledici
rol oynadığından, fikirlәşmәk olar ki, karel leksikasının bu ele-
mentlәri hazırda Finlandiyanın özündә daha geniş yayılmışdır.
Karl Kron “Kalevala” nәğmәlәrinin yaranmasında Kareliya-
nın rolu ilә bağlı öz mәnfi fikrini belә ifadә edir: “Şәrqi Kareli-
yada runa nәğmәlәrinin yaranması vә ya yenidәn yaranması
mülahizәsi baxımından belә bir mәsәlә qoymalıyıq: ümumiyyәt-
lә, çox yaxşı saxlanmış eston vә elә o qәdәr dә zәngin olan qәrbi
fin runa әnәnәsi ilә yanaşı, hansısa xüsusi karel әnәnәsi varmı?”114
Fin folklorşünaslıq mәktәbinin “Kalevala” runalarının bütün
süjetlәrini dövrümüzә qәdәr gәlib çatmamış qәrbi-fin (başqa cür
desәk, xüsusilә fin) prototiplәrinә bağlamaq sәyi, faktiki olaraq,
yarımçıq qalsa belә, epik әnәnә bu qәdәr zәngin vә variativ oldu-
ğu halda, bir çox nәsillәrinin ifa etdiyi runaların yayılmasında
karel ifaçılarının hәr hansı iştirakını inkar etmәk obyektiv reallı-
ğa sadәcә ziddir. Bu, ictimai nöqteyi-nәzәrdәn, şübhәsiz ki, dar
şovinizmin tәsirinin nәticәsidir, elmi cәhәtdәn isә xalq kütlәlәri-
nin müstәqil poetik yaradıcılıq qabiliyyәtini inkar edәn, XIX әs-
rin sonu – XX әsrin әvvәllәrindә meydana gәlmiş antidemokra-
tik burjua folklorşünaslığı nәzәriyyәlәrinә әsaslanır. Guya qeyri-
peşәkar xalq ifaçıları xalq nәğmәsini tәkmillәşdirә bilmәz: bura-
dakı dәyişikliklәr, xalq mühitinә nüfuz edәn, yeni dövrә aid istә-
nilәn әdәbi romansın taleyinә bәnzәyir115 vә nәğmәnin mexaniki
oxunması ilә, yәni tәhriflәr, yaddaş sәhvlәri, savadlı insanın ya-
radıcı әrsәyә gәtirdiyi poetik mәtnin vulqarlaşması (Zersingen)
ilә mәhdudlaşır.
Kron öz alman müәllimlәrinin izi ilә gedәrәk “Kalevala”
haqqında yazır: “Buradan belә bir qәnaәt hasil olur ki, xalq nәğ-
mәsinin mәzmunundakı variasiyalar nadir hallarda mexaniki tә-
357
