Page 343 - jirmunski
P. 343
Xalq qəhrəmanlıq eposu
niş yayılmış süjetlәrindәndir.70 Bu baxımdan “Ain-Şahin-Şikşir-
qe” altay bahadırlıq nağılı maraqlı analogiya tәşkil edir. Onun
qәhrәmanı xanın tapşırığı ilә yeraltı dünyaya enib zalım tanrı Er-
likdәn cirakını (şәrab düzәldәn alәt), digәr variantda şәrabçәk-
mәdә istifadә olunan iki soyuducu sәhәngi alır. Bu, hansısa qә-
dim, sehrli әşyanın açıq-aşkar müasirlәşdirilmәsi hadisәsidir.71
Digәr altay nağılı “Altın-Mize”dә belә sehrli әşya “at başı
boyda” cәvahirat – “ölәnlәri dirildәn, sönәnlәri alovlandıran”;
sarı adada, sarı çayın ortasında “yeddiağızlı cәhәnnәmin gözündәn
bitәn” dәmir qovaq ağacının – “temir terek”in başında olan ağ
erdinedir: qovağın köklәri “yeraltı dünyada”, başı isә “üçüncü
yerüstü dünyada” – göydәdir (“dünya ağacı”).72
“Kalevala”nın epik runaları üçün sehrli әşyanın nağıldakı ki-
mi döyüş gücü ilә yox, ovsun vә hiylәgәrliklә (Vyaynyamyoy-
nen Poxyola yiyәsini vә onun xalqını bihuş edir) oğurlanması sә-
ciyyәvidir. Müvafiq olaraq, oğruların tәqibi dә nağıldakı kimi
olur: Louxi Samponu öz caynaqlarında aparmağa çalışan qor-
xunc quşa, iri qartala çevrilir. Qoca Vyaynyamyoynenlә sehrbaz-
lıqda yarışarkәn, qanadlarında daşıdığı drujinası (yüz kişi) tama-
milә passiv qalır vә drujinanın daha sonrakı döyüşçü tәsәvvürlә-
rinә uyğunlaşdırıldığı açıq-aydın görünür.
3. Vyaynyamyoynen ölülәr sәltәnәtinә gedir (XVI runa).
Lyonnrotun “Kalevala”sında bu epizod Poxyolaya evlilik sәya-
hәti üçün qayığın, başqa xalqlarda isә kirşәnin düzәldilmәsi ilә
bağlıdır. Vyaynyamyoynen “xәstәliyә mübtәla olmadan, dәhşәtli
ölümün çәnginә keçmәdәn, öldürülmәdәn” Tuoneliyә yollanır
ki, ölülәr sәltәnәtinin hökmdarından qayığı (vә ya kirşәni) düzәl-
dib qurtarmaq üçün gәrәkli olan üç müqәddәs sözü öyrәnsin
(başqa variantlarda ondan burğu almağa yollanır).
Tuoninin ölülәri daşıyan qızı öz avarlı qayığında onu dәrin
Tuonel çayından keçirir. Tuonel sahibәsindәn rәdd cavabı alan,
ovsunlanan Vyaynyamyoynen mis torlardan qurtulmaq üçün “qa-
ra ilan”a çevrilib dünyaya qayıdan yeganә insan olur. Yeraltı
dünyanın qüvvәlәri tәrәfindәn oğurlanmış arvadının vә ya dostu-
nun arxasınca; ölülәr sәltәnәtinin dәrinliklәrindәn çıxan qәhrә-
343
niş yayılmış süjetlәrindәndir.70 Bu baxımdan “Ain-Şahin-Şikşir-
qe” altay bahadırlıq nağılı maraqlı analogiya tәşkil edir. Onun
qәhrәmanı xanın tapşırığı ilә yeraltı dünyaya enib zalım tanrı Er-
likdәn cirakını (şәrab düzәldәn alәt), digәr variantda şәrabçәk-
mәdә istifadә olunan iki soyuducu sәhәngi alır. Bu, hansısa qә-
dim, sehrli әşyanın açıq-aşkar müasirlәşdirilmәsi hadisәsidir.71
Digәr altay nağılı “Altın-Mize”dә belә sehrli әşya “at başı
boyda” cәvahirat – “ölәnlәri dirildәn, sönәnlәri alovlandıran”;
sarı adada, sarı çayın ortasında “yeddiağızlı cәhәnnәmin gözündәn
bitәn” dәmir qovaq ağacının – “temir terek”in başında olan ağ
erdinedir: qovağın köklәri “yeraltı dünyada”, başı isә “üçüncü
yerüstü dünyada” – göydәdir (“dünya ağacı”).72
“Kalevala”nın epik runaları üçün sehrli әşyanın nağıldakı ki-
mi döyüş gücü ilә yox, ovsun vә hiylәgәrliklә (Vyaynyamyoy-
nen Poxyola yiyәsini vә onun xalqını bihuş edir) oğurlanması sә-
ciyyәvidir. Müvafiq olaraq, oğruların tәqibi dә nağıldakı kimi
olur: Louxi Samponu öz caynaqlarında aparmağa çalışan qor-
xunc quşa, iri qartala çevrilir. Qoca Vyaynyamyoynenlә sehrbaz-
lıqda yarışarkәn, qanadlarında daşıdığı drujinası (yüz kişi) tama-
milә passiv qalır vә drujinanın daha sonrakı döyüşçü tәsәvvürlә-
rinә uyğunlaşdırıldığı açıq-aydın görünür.
3. Vyaynyamyoynen ölülәr sәltәnәtinә gedir (XVI runa).
Lyonnrotun “Kalevala”sında bu epizod Poxyolaya evlilik sәya-
hәti üçün qayığın, başqa xalqlarda isә kirşәnin düzәldilmәsi ilә
bağlıdır. Vyaynyamyoynen “xәstәliyә mübtәla olmadan, dәhşәtli
ölümün çәnginә keçmәdәn, öldürülmәdәn” Tuoneliyә yollanır
ki, ölülәr sәltәnәtinin hökmdarından qayığı (vә ya kirşәni) düzәl-
dib qurtarmaq üçün gәrәkli olan üç müqәddәs sözü öyrәnsin
(başqa variantlarda ondan burğu almağa yollanır).
Tuoninin ölülәri daşıyan qızı öz avarlı qayığında onu dәrin
Tuonel çayından keçirir. Tuonel sahibәsindәn rәdd cavabı alan,
ovsunlanan Vyaynyamyoynen mis torlardan qurtulmaq üçün “qa-
ra ilan”a çevrilib dünyaya qayıdan yeganә insan olur. Yeraltı
dünyanın qüvvәlәri tәrәfindәn oğurlanmış arvadının vә ya dostu-
nun arxasınca; ölülәr sәltәnәtinin dәrinliklәrindәn çıxan qәhrә-
343
