Page 342 - jirmunski
P. 342
tor Jirmunski
Qu quşundan lәlәyinin ucunu,
Qısır inәkdәn südünü,
Quzudan yununu alıb,
Arpa dәnәsi ilә birgә…
var-dövlәt vә xoşbәxtlik dәyirmanı olan Sampo düzәltmәk
dә çәtin tapşırıqlar sırasına aiddir.
Bu vә ya digәr tapşırığı yerinә yetirmәk üçün sınağa çәkilәn
qәhrәman tәkcә ustalıq nümayiş etdirmәklә qalmamalı, ovsunlu
runaları da bilmәlidir; daha doğrusu, burada ustalıq sadә bacarıq
yox, eyni zamanda sehrli biliklәrә sahib olmaq kimi başa düşülür.
Qoca Vyaynyamyoynenә hava qızının verdiyi digәr tapşırıq-
lar, belә demәk olarsa, yerinә yetirilmәsi mümkün olmayan tap-
şırıqlara aiddir:69 itilәnmәmiş bıçaqla saç kәsmәk, yumurtaya
görünmәyәn düyün vurmaq, daşı yonmaq vә buzdan “parçası
ovulmayan, zәrrәsi qopmayan” şüvülcük düzәltmәk (VIII runa).
Bu tip tapşırıqlar sehrli nağıllarda geniş yayılıb, amma onlara ba-
hadırlıq nağıllarında da rast gәlinir.
“Kalevala”da elçiliyin digәr formalarından birinә – qız qaçı-
rılmasına (qızın razılığı olmadan) Lemminkyaynen vә Küllikki
(XI runa), Kullervo vә bacısı (XXXV) haqqında epizodlarda da
rast gәlinir. Sonuncuda qardaşın tanımadığı bacısı ilә qanını qa-
rışdırması motivi qәdim motivdir vә Avropa xalq balladalarında
da geniş yayılmışdır (bax: sәh.183). Saari adasında Lemmink-
yaynen – Koukomyelinin qızlarla qarışıq sevgi münasibәtlәri
haqqında hekayәt isә mәnşәcә daha qәdimdir (XXIX vә qismәn
XI runa). Hәmin qızların ata, qardaş vә adaxlılarının ötәri xatır-
lanmasına baxmayaraq (yәqin ki, mәnşәcә daha sonrakı dövrә
aid), belә fikirlәşmәk olar ki, hekayәtin әsasında qızlar (amazon-
kalar) adası haqqında, köklәri (bax: sәh.363 vә s.) matriarxat
dövrünün ailә münasibәtlәrinә dayanan arxaik tәsәvvür dayanır.
2. Samponun oğurlanması. Var-dövlәtin, xoşbәxtliyin, uzunö-
mürlülüyün vә s. rәhni olan, qorxunc nәhәng әjdaha, küpәgirәn
qarının qoruduğu sehrli әşyanın oğurlanması, bәzәn bu әşyanın
dalınca yeraltı dünyaya vә ya axirәtә sәyahәt sehrli nağılların ge-
342
Qu quşundan lәlәyinin ucunu,
Qısır inәkdәn südünü,
Quzudan yununu alıb,
Arpa dәnәsi ilә birgә…
var-dövlәt vә xoşbәxtlik dәyirmanı olan Sampo düzәltmәk
dә çәtin tapşırıqlar sırasına aiddir.
Bu vә ya digәr tapşırığı yerinә yetirmәk üçün sınağa çәkilәn
qәhrәman tәkcә ustalıq nümayiş etdirmәklә qalmamalı, ovsunlu
runaları da bilmәlidir; daha doğrusu, burada ustalıq sadә bacarıq
yox, eyni zamanda sehrli biliklәrә sahib olmaq kimi başa düşülür.
Qoca Vyaynyamyoynenә hava qızının verdiyi digәr tapşırıq-
lar, belә demәk olarsa, yerinә yetirilmәsi mümkün olmayan tap-
şırıqlara aiddir:69 itilәnmәmiş bıçaqla saç kәsmәk, yumurtaya
görünmәyәn düyün vurmaq, daşı yonmaq vә buzdan “parçası
ovulmayan, zәrrәsi qopmayan” şüvülcük düzәltmәk (VIII runa).
Bu tip tapşırıqlar sehrli nağıllarda geniş yayılıb, amma onlara ba-
hadırlıq nağıllarında da rast gәlinir.
“Kalevala”da elçiliyin digәr formalarından birinә – qız qaçı-
rılmasına (qızın razılığı olmadan) Lemminkyaynen vә Küllikki
(XI runa), Kullervo vә bacısı (XXXV) haqqında epizodlarda da
rast gәlinir. Sonuncuda qardaşın tanımadığı bacısı ilә qanını qa-
rışdırması motivi qәdim motivdir vә Avropa xalq balladalarında
da geniş yayılmışdır (bax: sәh.183). Saari adasında Lemmink-
yaynen – Koukomyelinin qızlarla qarışıq sevgi münasibәtlәri
haqqında hekayәt isә mәnşәcә daha qәdimdir (XXIX vә qismәn
XI runa). Hәmin qızların ata, qardaş vә adaxlılarının ötәri xatır-
lanmasına baxmayaraq (yәqin ki, mәnşәcә daha sonrakı dövrә
aid), belә fikirlәşmәk olar ki, hekayәtin әsasında qızlar (amazon-
kalar) adası haqqında, köklәri (bax: sәh.363 vә s.) matriarxat
dövrünün ailә münasibәtlәrinә dayanan arxaik tәsәvvür dayanır.
2. Samponun oğurlanması. Var-dövlәtin, xoşbәxtliyin, uzunö-
mürlülüyün vә s. rәhni olan, qorxunc nәhәng әjdaha, küpәgirәn
qarının qoruduğu sehrli әşyanın oğurlanması, bәzәn bu әşyanın
dalınca yeraltı dünyaya vә ya axirәtә sәyahәt sehrli nağılların ge-
342
