Page 341 - jirmunski
P. 341
Xalq qəhrəmanlıq eposu
maq, ram etmәk vә yәhәrlәmәk; tutqun Tuoni çayında (ölülәr
sәltәnәti) qu quşunu vurmaq. Tәkcә cәsarәti, cәldliyi vә gücü ilә
deyil, hәm dә ovsunların kömәyi ilә, Lemminkyaynen ilk iki sı-
nağın öhdәsindәn gәlir; üçüncü sınaqda isә o, hәlak olur, pusqu-
da gizlәnmiş düşmәni – sehrli çoban, “Poxyolalı kor qoca” onu
oxla vurur. Cәhәnnәm çayı Tuoni öldürülәn Lemminkyaynenin
cәsәdini alıb aparanda anası onu tapır vә öz ovsunları ilә yenidәn
hәyata qaytarır (bax: p.5).
İlmarinenin Poxyolada (XIX runa) elçiliyi dә Şimal sahibәsi-
nin analoji tәhlükәli tapşırıqları ilә müşayiәt olunur: ilan zәmisi-
ni şumlamaq; nәhәng Tuonela ayısını tutmaq vә ram etmәk; Tu-
oni çayının sularında üzәn qorxunc dişli (“iki balta dili, dırmıq
sapı boyda dişi olan”) iri durnabalığını torsuz tutmaq. İlmarinen
onu seçәn nişanlısının müdrik mәslәhәtlәri vә özünün sehrli dә-
mirçi ustalığı (o, qızıldan mahmız, poladdan yüyәn vә durnabalı-
ğını tutan odlu qartal düzәldir) sayәsindә hәr üç tapşırığın öhdә-
sindәn uğurla gәlir.
Nağıllardakı analoji tәhlükәli tapşırıqlarla bağlı nümunәlәrә,
elçilik haqqında tipoloji baxımdan daha qәdim bahadırlıq nağıl-
larında da tez-tez rast gәlinir (altaylarda, buryat-monqollarda vә b.).68
Qorxunc vә nәhәng heyvanların tutulması vә ya onlarla mübari-
zә bu cür tәhlükәli sınaqların әn adi formasıdır. “Kan-Pudey” adlı
altay nağılında qәhrәman “sәma qızı” Temen-Okoya elçi düşür.
Qızın atası Tenqri-Kan (“sәma xanı”) ona üç ayı vә üç boz
öküzün hәrәsindәn birini, pәlәngi, Sarı dәniz sahilindә otlayan
“sarı” (kürәn) ayğırı tutub onun hüzuruna gәtirmәyi, Göy dәniz-
dә üzәn balinanı, namәlum Andalmu heyvanını ram etmәyi tap-
şırır. Ayı ovunun vә ayı bayramının mәşhur tәsvirindә Vyayn-
yamyoynen nәhәng Louxi ayısını tutduğu kimi (XLVI runa),
Kan-Pudey dә hәr dәfә nәhәng heyvanı xanın hüzuruna şәfqәtli
sözlәrlә (yәni sehrli ovsunlar) әzizlәyә-әzizlәyә gәtirir.
“Kalevala” qәhrәmanlarının elçiliyi haqqında nağıllarda ol-
duğu kimi, hava qızının oxunun qalıqlarından Vyaynyamyoyne-
nin qayıq düzәltmәsi (VIII runa), öz qızının adaxlıları üçün Pox-
yola sahibәsinin qoyduğu vә yalnız sehrli dәmirçi İlmarinenin
(VII vә sonrakı runalar) yerinә yetirә bilәcәyi şәrt –
341
maq, ram etmәk vә yәhәrlәmәk; tutqun Tuoni çayında (ölülәr
sәltәnәti) qu quşunu vurmaq. Tәkcә cәsarәti, cәldliyi vә gücü ilә
deyil, hәm dә ovsunların kömәyi ilә, Lemminkyaynen ilk iki sı-
nağın öhdәsindәn gәlir; üçüncü sınaqda isә o, hәlak olur, pusqu-
da gizlәnmiş düşmәni – sehrli çoban, “Poxyolalı kor qoca” onu
oxla vurur. Cәhәnnәm çayı Tuoni öldürülәn Lemminkyaynenin
cәsәdini alıb aparanda anası onu tapır vә öz ovsunları ilә yenidәn
hәyata qaytarır (bax: p.5).
İlmarinenin Poxyolada (XIX runa) elçiliyi dә Şimal sahibәsi-
nin analoji tәhlükәli tapşırıqları ilә müşayiәt olunur: ilan zәmisi-
ni şumlamaq; nәhәng Tuonela ayısını tutmaq vә ram etmәk; Tu-
oni çayının sularında üzәn qorxunc dişli (“iki balta dili, dırmıq
sapı boyda dişi olan”) iri durnabalığını torsuz tutmaq. İlmarinen
onu seçәn nişanlısının müdrik mәslәhәtlәri vә özünün sehrli dә-
mirçi ustalığı (o, qızıldan mahmız, poladdan yüyәn vә durnabalı-
ğını tutan odlu qartal düzәldir) sayәsindә hәr üç tapşırığın öhdә-
sindәn uğurla gәlir.
Nağıllardakı analoji tәhlükәli tapşırıqlarla bağlı nümunәlәrә,
elçilik haqqında tipoloji baxımdan daha qәdim bahadırlıq nağıl-
larında da tez-tez rast gәlinir (altaylarda, buryat-monqollarda vә b.).68
Qorxunc vә nәhәng heyvanların tutulması vә ya onlarla mübari-
zә bu cür tәhlükәli sınaqların әn adi formasıdır. “Kan-Pudey” adlı
altay nağılında qәhrәman “sәma qızı” Temen-Okoya elçi düşür.
Qızın atası Tenqri-Kan (“sәma xanı”) ona üç ayı vә üç boz
öküzün hәrәsindәn birini, pәlәngi, Sarı dәniz sahilindә otlayan
“sarı” (kürәn) ayğırı tutub onun hüzuruna gәtirmәyi, Göy dәniz-
dә üzәn balinanı, namәlum Andalmu heyvanını ram etmәyi tap-
şırır. Ayı ovunun vә ayı bayramının mәşhur tәsvirindә Vyayn-
yamyoynen nәhәng Louxi ayısını tutduğu kimi (XLVI runa),
Kan-Pudey dә hәr dәfә nәhәng heyvanı xanın hüzuruna şәfqәtli
sözlәrlә (yәni sehrli ovsunlar) әzizlәyә-әzizlәyә gәtirir.
“Kalevala” qәhrәmanlarının elçiliyi haqqında nağıllarda ol-
duğu kimi, hava qızının oxunun qalıqlarından Vyaynyamyoyne-
nin qayıq düzәltmәsi (VIII runa), öz qızının adaxlıları üçün Pox-
yola sahibәsinin qoyduğu vә yalnız sehrli dәmirçi İlmarinenin
(VII vә sonrakı runalar) yerinә yetirә bilәcәyi şәrt –
341
