Page 137 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 137
Bu ? 137
Әlifbanı kim birinci fikirlәşib?
Ə li anın hәrflәri, әslindә sәslәrin Onlar birdәn başa düşdülәr ki, bir işarә
işarәlәridir. İngilis әli asının ilә eyni sәsi bütün yerlәrdә göstәrmәk
hәrflәri, 2500 yaşı olan Roma olar. Bu mәqsәdlә mәhdud sayda işarәlәr
әli asına әsaslanır. Onun baş hәrflәri düzәltdilәr. Bax, belә işarәlәr ilk әli a
eramızdan әvvәl 3-cü әsrdә işlәnәn Roma oldu.
hәrflәriylә demәk olar ki, eynidir.
Əli a kәşf olunanadәk, insan hansısa Əli anı ilk dәfә qәdim finikiyalılar vә
hadisәlәri qeyd etmәk, bir xәbәri çatdırmaq yәhudilәr tәtbiq etdilәr. Yunanlara әli anı
üçün tәsvirlәrdәn istifadә edirdi. Bir neçә elә finikiyalılar verib. Qәdim romalılar isә
antilopun şәklinin çәkilmәsi “bura yaxşı yunan әli asına bәzi düzәlişlәr vә әlavәlәr
ov yeridir” demәk idi. Yәni bu şәkillәr edib işlәdirdilәr. Romadan isә latın
әslindә yazının bir forması sayıla bilәrdi. әli asını bütün Qәrbi Avropa götürdü.
Belә “tәsviri yazı” Qәdim Babildә, Misirdә Müasir әli a belә yarandı.
vә Çindә geniş yayılmışdı.
Zaman keçdikcә, tәsviri yazı da dәyişik-
liklәrә uğradı. Tәsvir, obyektin sadәcә
şәklini vermәkdәnsә, obyektlә bağlı ideyanı
çatdırmağa başladı. Mәsәlәn, ayaq şәkli
“getmәk” feilini çatdıra bilәrdi. Yazının
bu dövrünü “ideoqrafik”, yaxud “ideyanı
tәsvir edәn” adlandırırlar.
Lakin belә yazının problemi bu idi ki,
ayrı-ayrı adamlar onu fәrqli anlaya
bilәrdilәr. Tәdricәn bu metod da dәyişirdi.
İşarәlәr sәs kombinasiyalarını ifadә etmәyә
başladı. Mәsәlәn, әgәr “id” sözü “әl” demәk
idisә, әl şәkli “id” sәsini ifadә edirdi. Odur
ki, hәr dәfә “id” sәsini çatdırmaq istәyәndә,
әl şәklindәn istifadә edirdilәr. Yazının bu
mәrhәlәsini “sillabik yazı” adlandırmaq
olar.
Babil vә Çindә yazının inkişafı bu
sәddәn aşa bilmәdi. Misirlilәr isә ayrı-ayrı
sәslәri, yaxud sözlәrdәki yalnız samit sәslәri
ifadә edәn, 24 işarәdәn ibarәt әli a kimi
simvollar yaratdılar. Lakin öz kәşflәrinin
әhәmiyyәtini sonadәk dәrk edә bilmәdilәr.
Tәxminәn 3500 il qabaq Aralıq dәnizinin
sahillәrindә yaşayan xalqların bir kәşfi
onları әli anın yaradılmasına yaxınlaşdırdı.
Әlifbanı kim birinci fikirlәşib?
Ə li anın hәrflәri, әslindә sәslәrin Onlar birdәn başa düşdülәr ki, bir işarә
işarәlәridir. İngilis әli asının ilә eyni sәsi bütün yerlәrdә göstәrmәk
hәrflәri, 2500 yaşı olan Roma olar. Bu mәqsәdlә mәhdud sayda işarәlәr
әli asına әsaslanır. Onun baş hәrflәri düzәltdilәr. Bax, belә işarәlәr ilk әli a
eramızdan әvvәl 3-cü әsrdә işlәnәn Roma oldu.
hәrflәriylә demәk olar ki, eynidir.
Əli a kәşf olunanadәk, insan hansısa Əli anı ilk dәfә qәdim finikiyalılar vә
hadisәlәri qeyd etmәk, bir xәbәri çatdırmaq yәhudilәr tәtbiq etdilәr. Yunanlara әli anı
üçün tәsvirlәrdәn istifadә edirdi. Bir neçә elә finikiyalılar verib. Qәdim romalılar isә
antilopun şәklinin çәkilmәsi “bura yaxşı yunan әli asına bәzi düzәlişlәr vә әlavәlәr
ov yeridir” demәk idi. Yәni bu şәkillәr edib işlәdirdilәr. Romadan isә latın
әslindә yazının bir forması sayıla bilәrdi. әli asını bütün Qәrbi Avropa götürdü.
Belә “tәsviri yazı” Qәdim Babildә, Misirdә Müasir әli a belә yarandı.
vә Çindә geniş yayılmışdı.
Zaman keçdikcә, tәsviri yazı da dәyişik-
liklәrә uğradı. Tәsvir, obyektin sadәcә
şәklini vermәkdәnsә, obyektlә bağlı ideyanı
çatdırmağa başladı. Mәsәlәn, ayaq şәkli
“getmәk” feilini çatdıra bilәrdi. Yazının
bu dövrünü “ideoqrafik”, yaxud “ideyanı
tәsvir edәn” adlandırırlar.
Lakin belә yazının problemi bu idi ki,
ayrı-ayrı adamlar onu fәrqli anlaya
bilәrdilәr. Tәdricәn bu metod da dәyişirdi.
İşarәlәr sәs kombinasiyalarını ifadә etmәyә
başladı. Mәsәlәn, әgәr “id” sözü “әl” demәk
idisә, әl şәkli “id” sәsini ifadә edirdi. Odur
ki, hәr dәfә “id” sәsini çatdırmaq istәyәndә,
әl şәklindәn istifadә edirdilәr. Yazının bu
mәrhәlәsini “sillabik yazı” adlandırmaq
olar.
Babil vә Çindә yazının inkişafı bu
sәddәn aşa bilmәdi. Misirlilәr isә ayrı-ayrı
sәslәri, yaxud sözlәrdәki yalnız samit sәslәri
ifadә edәn, 24 işarәdәn ibarәt әli a kimi
simvollar yaratdılar. Lakin öz kәşflәrinin
әhәmiyyәtini sonadәk dәrk edә bilmәdilәr.
Tәxminәn 3500 il qabaq Aralıq dәnizinin
sahillәrindә yaşayan xalqların bir kәşfi
onları әli anın yaradılmasına yaxınlaşdırdı.
