Page 152 - Peşəkar aktyorluq dərsləri

Mixail Çexov

Bununla da, bütün pyes üçün müәyyәn jest forması vә
danışıq tәrzi müәyyәn etdik. Mәsәlәn, çaşqın, hay-küylü
vә s. arxetipi tapmısınızsa, tezliklә oyunun sadә formasını
müәyyәn edәcәksiniz. Mәhz bu tәqdirdә sirli jestlә
qarşılaşacaqsınız, o, rolun bütün mәziyyәtlәrindәn sizi
agah edәcәk. Bu mәsәlә sadә vә cәlbedici, yaxud da
әhәmiyyәtsiz görünә bilәr. Lakin inanın, bütün bunlar o
demәkdir ki, siz, bir aktyor kimi inkişaf edib müәyyәn
mәrhәlәyә çatmısınız.

Digәr nümunәyә müraciәt edәk. Stanislavski “Mü-
fәttiş” әsәrini sәhnәlәşdirәndә mәnә jestlәr vә arxetiplәr
barәdә heç nә demәmişdi. Әvәzindә belә bir psixoloji
fәnd tәklif etmişdi. Yeri gәlmişkәn, sonradan mәlum oldu
ki, bu fәnd rol üçün açar rolunu oynayırmış... Nә isә,
Stanislavski tәklif etdi ki, bәzi şeylәri dәrk edib dәrhal
da unudum, yәni başımdan çıxarım. Bununla da, әlimә
“Müfәttiş”in psixologiyasını anlamaqdan ötrü açar verdi.
Әslindә, hәmin açar çox әhәmiyyәtsiz görünürdü, ancaq
xarakterin bütün gözәlliyi mәhz bunda idi. Hәr şey
mәnasız şәkildә öz axarı ilә gedir, lakin adi jest müfәttişin
xarakterinin bütün incәliklәrini aça bilәr.

Üçüncü nümunә kimi, “Daşqın” pyesinin adını çәk-
mәk istәrdim. Әsәr tamaşaya hazırlananda psixoloji jest
vә arxetip haqqında mәlumatımız yox idi. Vaxtanqovla
birgә Frezer obrazına uyğun gәlәn xarakterik cәhәtlәri
axtarırdıq. Tapdıq da! Müәyyәn etdik ki, personaj nәsә
itirdiyi bir şeyi tapmaq üçün daim axtarışda olmalı,
152 vurnuxmalıdır. Bu, bütöv bir psixologiya idi. Frezer
mәnәviyyatının bir parçasını itirmişdi vә biz hәmin itkini
sadәlәşdirib jest formasına salmalı idik. Jest hәmişә
inkişafda olub genişlәnmәlidir. Bu halda, onu daim dәyiş-
mәk imkanınız olacaq.

Bir dәfә başqa hadisә ilә üzlәşdim. Yenә dә Vaxtan-
qovla çalışırdım. “Daşqın”ın ilk tamaşasında, sәhnәyә