Page 648 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 648
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
Son igidin nağılı
Deyir, insanın öldükdәn sonra da dırnağı uzanırmış. Necә ki ağacın
meyvәsi üstündә budağı qırılır ha... Sonra hәmin kәsilmiş budağın
üstündәki meyvә qalıb-qalıb sulanır, şirinlәşir ha... bax, insanın ölәndәn
sonra uzanan dırnağı da belәymiş, son qalığı, şirnisi, canından süzülәn
suyuymuş. Özü özünә uzanan dırnaq qәfil hiss edәndә ki, hissәsi olduğu
bәdәnin ruhu daha yoxdur, dayanır. Axı dırnaq candan deyil, ruhdan
qidalanır. Ölümü anlamaq üçün dırnağa da zaman lazım olur. Dırnaq da
yaşadığı bәdәnin ölmәsini o dәqiqә anlamır, zaman keçәndәn sonra başa
düşür. İndi mәn necә sәnin birdәn-birә olmamağına inanım? Sәn dә mәn-
dәn idin axı...
648 Olmasan da, mәndәn nağıl istәyirsәn? Sәnә bir gerçәk danışacam. Sәn
onda da yox idin. Mәn o son İgidin doğulduğunu öz gözlәrimlә görmüşdüm.
İgid doğulana qәdәr buraların insanları bir-birilәrinә sual vermәzdilәr.
Öl deyilәndә ölür, qal deyilәndә qalırdılar. İgidә, igidliyә ehtiyac yox idi.
Adamlar at kimiydi. Yeyirdilәr, yatırdılar, hәr il kişnәyә-kişnәyә artırdılar.
Bu yandan Әsәd kişinin qara arvadı qәfil bu igidi doğdu. İgid, Mәsih kimi
tarixә düşmәsә dә, başqa cür yadda qaldı. O doğulandan bizә oxşamadı. Әli,
ayağı, içi, fikri, necәsә, bizdәn böyük çıxdı. İgidlik onun üzündә gülüş
kimiydi. O, igidlik elәmirdi. İgidlik onun özüydü. İgid işlәmәdi, yemәdi,
atasına anasına bağlanmadı, başını aşağı salıb, gününü yeyәn, adi adamların
yanında yad bir nәsnә kimi illәrlә var oldu. Hamı onun igid olduğunu bilirdi.
Onun haçansa bir igidlik edib, dünyanı dәyişәcәyini dә görürdü. Amma igid,
igid olmaqdan ötrü igidlik göstәrә bilmirdi. Buna görә dә qanı qaraydı. İgid
doğulan birinin igidlik etmәmәsi özü üçün dә çox ağır iş idi, elә bizim üçün
dә. İgid dünyaya baxıb mәәttәl qalırdı. Gün kimi, hәr axşam batıb, hәr sәhәr
üzә çıxan insanların igidlik etmәdәn yaşamaları ona qәribә görünürdü. O,
içini yeyәn gücünü, bilmirdi neynәsin? İllәr belәcә igidin yanından qorxa-
qorxa keçib gedirdi. İgid illәrә, illәr igidә әl elәyirdi. İgidi bura göndәrәnin
dә mәqsәdi vardı. Yoxsa illәrә qoşulub getmәk igid üçün nә çәtin iş idi ki?
Bir gün igid darıxıb dağa qalxdı. Nağıl dili, yazı yazanın da üzünü
ağardır. Bu dil yüyrәk olmasaydı, mәn dә igidin beş il sәrasәr heç cür o
dağın başındakı halını yaza bilmәzdim. Sәn dә darıxardın, özüm dә. İgid
beş il belәcә üç cümlәyә sığan bir sәbirlә sal daş üstә oturdu. Elә bir mәqam
gәldi ki, ya gәrәk o, peyğәmbәr olaydı, ya da gәrәk bu dağdan özünü aşağı
atıb öldürәydi ki, canı qurtarsın. Çünkü İgid dәrk edirdi ki, bu varolmada
Son igidin nağılı
Deyir, insanın öldükdәn sonra da dırnağı uzanırmış. Necә ki ağacın
meyvәsi üstündә budağı qırılır ha... Sonra hәmin kәsilmiş budağın
üstündәki meyvә qalıb-qalıb sulanır, şirinlәşir ha... bax, insanın ölәndәn
sonra uzanan dırnağı da belәymiş, son qalığı, şirnisi, canından süzülәn
suyuymuş. Özü özünә uzanan dırnaq qәfil hiss edәndә ki, hissәsi olduğu
bәdәnin ruhu daha yoxdur, dayanır. Axı dırnaq candan deyil, ruhdan
qidalanır. Ölümü anlamaq üçün dırnağa da zaman lazım olur. Dırnaq da
yaşadığı bәdәnin ölmәsini o dәqiqә anlamır, zaman keçәndәn sonra başa
düşür. İndi mәn necә sәnin birdәn-birә olmamağına inanım? Sәn dә mәn-
dәn idin axı...
648 Olmasan da, mәndәn nağıl istәyirsәn? Sәnә bir gerçәk danışacam. Sәn
onda da yox idin. Mәn o son İgidin doğulduğunu öz gözlәrimlә görmüşdüm.
İgid doğulana qәdәr buraların insanları bir-birilәrinә sual vermәzdilәr.
Öl deyilәndә ölür, qal deyilәndә qalırdılar. İgidә, igidliyә ehtiyac yox idi.
Adamlar at kimiydi. Yeyirdilәr, yatırdılar, hәr il kişnәyә-kişnәyә artırdılar.
Bu yandan Әsәd kişinin qara arvadı qәfil bu igidi doğdu. İgid, Mәsih kimi
tarixә düşmәsә dә, başqa cür yadda qaldı. O doğulandan bizә oxşamadı. Әli,
ayağı, içi, fikri, necәsә, bizdәn böyük çıxdı. İgidlik onun üzündә gülüş
kimiydi. O, igidlik elәmirdi. İgidlik onun özüydü. İgid işlәmәdi, yemәdi,
atasına anasına bağlanmadı, başını aşağı salıb, gününü yeyәn, adi adamların
yanında yad bir nәsnә kimi illәrlә var oldu. Hamı onun igid olduğunu bilirdi.
Onun haçansa bir igidlik edib, dünyanı dәyişәcәyini dә görürdü. Amma igid,
igid olmaqdan ötrü igidlik göstәrә bilmirdi. Buna görә dә qanı qaraydı. İgid
doğulan birinin igidlik etmәmәsi özü üçün dә çox ağır iş idi, elә bizim üçün
dә. İgid dünyaya baxıb mәәttәl qalırdı. Gün kimi, hәr axşam batıb, hәr sәhәr
üzә çıxan insanların igidlik etmәdәn yaşamaları ona qәribә görünürdü. O,
içini yeyәn gücünü, bilmirdi neynәsin? İllәr belәcә igidin yanından qorxa-
qorxa keçib gedirdi. İgid illәrә, illәr igidә әl elәyirdi. İgidi bura göndәrәnin
dә mәqsәdi vardı. Yoxsa illәrә qoşulub getmәk igid üçün nә çәtin iş idi ki?
Bir gün igid darıxıb dağa qalxdı. Nağıl dili, yazı yazanın da üzünü
ağardır. Bu dil yüyrәk olmasaydı, mәn dә igidin beş il sәrasәr heç cür o
dağın başındakı halını yaza bilmәzdim. Sәn dә darıxardın, özüm dә. İgid
beş il belәcә üç cümlәyә sığan bir sәbirlә sal daş üstә oturdu. Elә bir mәqam
gәldi ki, ya gәrәk o, peyğәmbәr olaydı, ya da gәrәk bu dağdan özünü aşağı
atıb öldürәydi ki, canı qurtarsın. Çünkü İgid dәrk edirdi ki, bu varolmada
