Page 634 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 634
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
әldә edәcәyin tәәssürat sәnә ömürlük bәs elәyәr. Bu qardaşlıq qәbiris-
tanlığında köhnә SSRİ-nin bütün millәtlәrindәn olan insanlar uyumaq-
dadırlar. Bunların hamısı vaxtilә buraya sürgün olunmuş “zeklәr” vә onların
törәmәlәridirlәr. İntalının әn çox ömür elәyәni cәmisi qırx beş-әlli il yaşayır
ki, bu da qәbir daşlarının üstündәki yazılarda epitafiya әvәzi öz әksini
tapıbdır. İnta Rusiyanın o şәhәrlәrindәndi ki, burada gecә düşdümü, bir dә
altı aydan sonra sәhәr açılır. Bilmәk istәsәn, bunun elә bir romantikası-zadı
yoxdur. İntalı sabaha sağ çıxmamaq ehtimalının çox böyük olduğunun
fәrqindәdir vә hәyatından bezmiş insanların әksәriyyәti dә mәhz bu sabahsız
gecәlәrdә intihar elәyirlәr.
Öz hәyatına qıyanların dәqiq sayını bilmәk istәsәn, yenә dә qәbiris-
tanlığa baş çәkmәlisәn. Burada onlar üçün ayrıca yer ayrılıb. Öz әcәliylә
ölmüş imtiyazlılardan fәrqli olaraq, onlar bir qıraqda, necә gәldi basdı-
634 rılıblar. Bir yol kafir sayılan intiharçıların mәzarlığı isә o biri mәzarlıqdan
böyükdür ki, kiçik deyil.
Bu gözdәnuzaq, könüldәniraq şәhәrin bir özәlliyi dә ondadır ki, oraya
yalnız qatarla getmәk mümkündür. Şәhәrә varid olmağın vә oranı tәrk
etmәyin başqa yolu yoxdur. Nәdәn ki, bütün perimetr boyu hәr tәrәf ucsuz-
bucaqsız bataqlıqlardır. Buna görә dә İnta bina olunandan bәri hәlә bu
şәhәrin türmәsindәn qaçmaq xülyasına düşәn mәhbus olmayıb. Haraya kimi
qaçacaqsan?
İntanın necә yer olması barәdә çox uzun danışmaq olar. Ancaq mәnim
çәrәnçiliklә aram yoxdur, ona görә dә yuxarıda dediklәrimlә kifayәtlәnmәk
istәyirәm. Bircә şeyi dә әlavә edim ki, “İnta” sözü komi dilindәn tәrcümәdә
“quyu”, “dәrә” anlamı verir vә bu adı kim veribsә, çox dürüst ad verib.
***
Dediyim kimi, o әrәfәdә şıdırğı yağışlar yağırdı, hәr tәrәf selin-suyun
içindәydi. Belә havalarda heç heyvanlar da burnunu çölә göstәrmәk istәmir,
o ki insan ola! Şәhәrin o biri başında yerlәşәn redaksiyaya getmәk gözümә
durmuşdu. Kirayә qaldığım ev yoldan xeyli qıraqdaydı, yağış yağdısa, ara
yollar tamam keçilmәz hala gәlirdi vә buna görә dә dizәcәn palçıq
ayaqlamamağın yeganә yolu evdәn kәnara ayaq basmamaqdı. Hәlә
avtobusdakı basabası-filanı demirәm. Götürüb müxbir yoldaşım Pavelә zәng
elәdim. Onun çox uzunçu adam olduğunu bildiyimdәn, salamsız-kәlamsız
dedim:
– Paşa, mәn bu gün gәlә bilmәyәcәyәm, xahiş edirәm, mәnim işlәrimi
dә yola verәsәn…
әldә edәcәyin tәәssürat sәnә ömürlük bәs elәyәr. Bu qardaşlıq qәbiris-
tanlığında köhnә SSRİ-nin bütün millәtlәrindәn olan insanlar uyumaq-
dadırlar. Bunların hamısı vaxtilә buraya sürgün olunmuş “zeklәr” vә onların
törәmәlәridirlәr. İntalının әn çox ömür elәyәni cәmisi qırx beş-әlli il yaşayır
ki, bu da qәbir daşlarının üstündәki yazılarda epitafiya әvәzi öz әksini
tapıbdır. İnta Rusiyanın o şәhәrlәrindәndi ki, burada gecә düşdümü, bir dә
altı aydan sonra sәhәr açılır. Bilmәk istәsәn, bunun elә bir romantikası-zadı
yoxdur. İntalı sabaha sağ çıxmamaq ehtimalının çox böyük olduğunun
fәrqindәdir vә hәyatından bezmiş insanların әksәriyyәti dә mәhz bu sabahsız
gecәlәrdә intihar elәyirlәr.
Öz hәyatına qıyanların dәqiq sayını bilmәk istәsәn, yenә dә qәbiris-
tanlığa baş çәkmәlisәn. Burada onlar üçün ayrıca yer ayrılıb. Öz әcәliylә
ölmüş imtiyazlılardan fәrqli olaraq, onlar bir qıraqda, necә gәldi basdı-
634 rılıblar. Bir yol kafir sayılan intiharçıların mәzarlığı isә o biri mәzarlıqdan
böyükdür ki, kiçik deyil.
Bu gözdәnuzaq, könüldәniraq şәhәrin bir özәlliyi dә ondadır ki, oraya
yalnız qatarla getmәk mümkündür. Şәhәrә varid olmağın vә oranı tәrk
etmәyin başqa yolu yoxdur. Nәdәn ki, bütün perimetr boyu hәr tәrәf ucsuz-
bucaqsız bataqlıqlardır. Buna görә dә İnta bina olunandan bәri hәlә bu
şәhәrin türmәsindәn qaçmaq xülyasına düşәn mәhbus olmayıb. Haraya kimi
qaçacaqsan?
İntanın necә yer olması barәdә çox uzun danışmaq olar. Ancaq mәnim
çәrәnçiliklә aram yoxdur, ona görә dә yuxarıda dediklәrimlә kifayәtlәnmәk
istәyirәm. Bircә şeyi dә әlavә edim ki, “İnta” sözü komi dilindәn tәrcümәdә
“quyu”, “dәrә” anlamı verir vә bu adı kim veribsә, çox dürüst ad verib.
***
Dediyim kimi, o әrәfәdә şıdırğı yağışlar yağırdı, hәr tәrәf selin-suyun
içindәydi. Belә havalarda heç heyvanlar da burnunu çölә göstәrmәk istәmir,
o ki insan ola! Şәhәrin o biri başında yerlәşәn redaksiyaya getmәk gözümә
durmuşdu. Kirayә qaldığım ev yoldan xeyli qıraqdaydı, yağış yağdısa, ara
yollar tamam keçilmәz hala gәlirdi vә buna görә dә dizәcәn palçıq
ayaqlamamağın yeganә yolu evdәn kәnara ayaq basmamaqdı. Hәlә
avtobusdakı basabası-filanı demirәm. Götürüb müxbir yoldaşım Pavelә zәng
elәdim. Onun çox uzunçu adam olduğunu bildiyimdәn, salamsız-kәlamsız
dedim:
– Paşa, mәn bu gün gәlә bilmәyәcәyәm, xahiş edirәm, mәnim işlәrimi
dә yola verәsәn…
