Page 6 - pryaxin
P. 6
rgi Pryaxin
naşir Sergey gəmidə Volqa çayı boyunca səyahət edir. Haçansa
Xəzər dövlətinin xaqanı da bu yolla öz paytaxtı İtilə doğru yol
getmişdi.
Әsərdə indiki Rusiya ilə qədim Xəzər dövləti arasında tarixi
paralellər aparılır, Xəzər xaqanlığının kədərli taleyi ilə bağlı
fəlsəfi düşüncələrə geniş yer verilir, Rusiyanın gələcəyi haqqında
narahatlıqlar ifadə olunur.
Hər iki ölkə “müasir dünyanın – Şərq və Qərbin əsas
yollarının kəsişməsində” yerləşir. Məhz Xəzər dövlətinin bu
coğrafi mövqeyi onu “taleyin qızıl taxtı”ndan salmaq istəyənləri
hərəkətə keçməyə sövq etmişdi. Lakin Xəzər xaqanlığı süquta
uğradıqdan sonra da xəzərlər yaşamağa davam edirlər, o cümlə-
dən də Rusiyada. Amma artıq onları “xəzərlər” kimi tanımırlar.
Moskvada nəşriyyat işləri ilə məşğul olan Sergey zamanlar
arasında böyük bir bağlılıq hiss edir.
Әsər klassik anlamda qəbul olunan süjet xəttinə malik deyil.
Onu müəyyən mənada “xatirə-roman”, eyni zamanda avtobioqrafik
əsər adlandırmaq olar. Stalin dövründə əsərin qəhrəmanının
nənəsini, onun səyahət etdiyi marşrutla sürgünə göndərirlər.
Әsərdə həmin qadın buxaralı əsilzadənin həyat yoldaşı kimi
təsvir edilməsə də, burada yazıçının bioqrafiyası ilə çoxlu
uyğunluqlar var. Məsələn, əsərin qəhrəmanı Sergey də “Komso-
molskaya pravda” qəzetinin müxbiridir və yazıçı özü də həmin
qəzetdə çalışıb, Sergey naşirdir və romanın müəllifi də hal-hazır-
da “Xudojestvennaya literatura” nəşriyyatının direktorudur və
s. Yazıçının sözlərinə görə, Xəzər xaqanlığı Rusiyanın inkişafına
Kiyev Rusundan az təsir göstərməyib. Yazıçı roman haqqında
belə deyir: “Xəzərlərin təcrübəsi bizim genimizdədir, bu kitabda
mən öz soyköküm haqqında bildiklərimi yazmışam. Bu, tanınmayan,
haqqında heç bir məlumat olmayan, zamanla məhv olub-gedən
sadə insanlar haqqında hekayətdir”.
“Xəzər yuxuları”nı eyni zamanda ibrətamiz hekayət, roman-
alleqoriya kimi də qəbul etmək olar. Xəzər xaqanlığı və müasir
Rusiya, qədim ekzotik dövrlər və müasir həyatın mənzərəsi, sevgi
və ölüm, güclü xarakterlər və faciəvi, dramatik hadisələr, ömrün
sonunacan davam edən ayrılıq, məşəqqətli sürgün həyatı və s.
6
naşir Sergey gəmidə Volqa çayı boyunca səyahət edir. Haçansa
Xəzər dövlətinin xaqanı da bu yolla öz paytaxtı İtilə doğru yol
getmişdi.
Әsərdə indiki Rusiya ilə qədim Xəzər dövləti arasında tarixi
paralellər aparılır, Xəzər xaqanlığının kədərli taleyi ilə bağlı
fəlsəfi düşüncələrə geniş yer verilir, Rusiyanın gələcəyi haqqında
narahatlıqlar ifadə olunur.
Hər iki ölkə “müasir dünyanın – Şərq və Qərbin əsas
yollarının kəsişməsində” yerləşir. Məhz Xəzər dövlətinin bu
coğrafi mövqeyi onu “taleyin qızıl taxtı”ndan salmaq istəyənləri
hərəkətə keçməyə sövq etmişdi. Lakin Xəzər xaqanlığı süquta
uğradıqdan sonra da xəzərlər yaşamağa davam edirlər, o cümlə-
dən də Rusiyada. Amma artıq onları “xəzərlər” kimi tanımırlar.
Moskvada nəşriyyat işləri ilə məşğul olan Sergey zamanlar
arasında böyük bir bağlılıq hiss edir.
Әsər klassik anlamda qəbul olunan süjet xəttinə malik deyil.
Onu müəyyən mənada “xatirə-roman”, eyni zamanda avtobioqrafik
əsər adlandırmaq olar. Stalin dövründə əsərin qəhrəmanının
nənəsini, onun səyahət etdiyi marşrutla sürgünə göndərirlər.
Әsərdə həmin qadın buxaralı əsilzadənin həyat yoldaşı kimi
təsvir edilməsə də, burada yazıçının bioqrafiyası ilə çoxlu
uyğunluqlar var. Məsələn, əsərin qəhrəmanı Sergey də “Komso-
molskaya pravda” qəzetinin müxbiridir və yazıçı özü də həmin
qəzetdə çalışıb, Sergey naşirdir və romanın müəllifi də hal-hazır-
da “Xudojestvennaya literatura” nəşriyyatının direktorudur və
s. Yazıçının sözlərinə görə, Xəzər xaqanlığı Rusiyanın inkişafına
Kiyev Rusundan az təsir göstərməyib. Yazıçı roman haqqında
belə deyir: “Xəzərlərin təcrübəsi bizim genimizdədir, bu kitabda
mən öz soyköküm haqqında bildiklərimi yazmışam. Bu, tanınmayan,
haqqında heç bir məlumat olmayan, zamanla məhv olub-gedən
sadə insanlar haqqında hekayətdir”.
“Xəzər yuxuları”nı eyni zamanda ibrətamiz hekayət, roman-
alleqoriya kimi də qəbul etmək olar. Xəzər xaqanlığı və müasir
Rusiya, qədim ekzotik dövrlər və müasir həyatın mənzərəsi, sevgi
və ölüm, güclü xarakterlər və faciəvi, dramatik hadisələr, ömrün
sonunacan davam edən ayrılıq, məşəqqətli sürgün həyatı və s.
6
