Page 34 - orfoqrafiya_lugeti

3. Azərbaycan dilinin beynəlxalq müstəvidə öyrənilməsi, istifadə
arealının genişləndirilməsi məqsədi ilə milli etnoqrafik atributlar –
xalçaçılıq, zərgərlik, dulusçuluq, toxuculuq, boyakarlıq, misgərlik,
naxışçılıq, dülgərlik, aşpazlıq, maldarlıq, əkinçilik, musiqişünaslıq və s.
sahələrə aid sözlər izahlarla verilmişdir.
Məsələn, badambura (kul.), badambuta (nax. n.), beşatılan (silah
n.), çalağan (zoo.), dulusçu (müt.), xış (əkin.), iskəncə (k. təs.), iskəncəbi
(kul.), iskənə (alət), misgər (müt.), sadaq (oxqabı), yuxayayan (məişət
a.), yəhərcamı (yəhər e.) və s.
4. Spesifik sahələrdə işləklik qazanmış bir çox terminlər Azərbaycan
ədəbi dilinin norma və qaydalarına uyğunlaşdırılmış şəkildə təqdim
edilmişdir.
Məsələn, aktivizasiya – aktivizə, akkreditasiya – akkreditə, dispan -
serizasiya – dispanserizə, federalizasiya – federalizə, hospitalizasiya –
AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOQRAFİYA LÜĞƏTİ
hospitalizə, improvizasiya – improvizə, indeksasiya – indeksə,
inventarizasiya – inventarizə, ionizasiya – ionizə, kondensasiya –
kondensə, mineralizasiya – mineralizə, mobilizasiya – mobilizə,
optimizasiya – optimizə, urbanizasiya – urbanizə, vizualizasiya –
vizualizə və s.
5. Əsasən, xarici dildə istifadə olunan bir çox sahə mütəxəssisi
adları, ədəbi-mədəni, fəlsəfi, dini, siyasi və s. cərəyanların daşıyıcı adları
Azərbaycan ədəbi dilinin normaları çərçivəsində – sözlərin kökünə əlavə
edilən “-çı”, “-çi”, “-çu”, “-çü” şəkilçiləri ilə təqdim edilmişdir.
Məsələn, auditor – auditçi, bibleist – bibliyaçı, bloger – bloqçu,
dizayner – dizaynçı, radikalist – radikalçı, rasionalist – rasionalçı,
reformist – reformçu, detektivist – detektivçi, kubist – kubizmçi,
satirist – satiraçı və s.
6. Əvvəlki lüğətlərdə sözlərin kökünə süni şəkildə əlavə edilən
“etmə”, “etdirilmə”, “olma”, “olunma” kimi feillərdən düzəldilən,
şifahi və yazılı istifadədə anlaşılmazlıq və ağırlıq yaradan mürəkkəb
sözlər Azər baycan ədəbi dilinin norma və qaydalarına uyğunlaşdırılaraq
“-lanma”, “-lənmə” şəkilçiləri ilə sadələşdirilmişdir.
Məsələn, abunəolma – abunələnmə, analizolunma – analizlənmə,
bankrotolma – bankrotlanma, bərqvurma – bərqlənmə, bərpaolunma –
bərpalanma, edamolunma – edamlanma, eksportolunma – eksportlanma,
ezamolunma – ezamlanma, halsızolma – halsızlanma, ixracolunma –
ixraclanma, ifaolunma – ifalanma və s.

34