Page 287 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 287
? 287
Heyvanlar rәnglәri seçә bilirmi?
B ir әtrafınıza nәzәr salın – hara görünәn ultrabәnövşәyi şüaları, onlar rәng
baxsanız, al-әlvan gözәllik görә- kimi qavrayırlar!
cәksiniz vә adam heç tәsәvvürünә
dә gәtirә bilmir ki, kimsә bütün bunları Quşların erkәklәri çox vaxt alabәzәk
tamam başqa cür görә bilәr. Yaxşı, bәs olur. Bәs dişilәr necә, bu rәngi seçә bilirmi?
insan heyvanların rәnglәri seçib-seçmәmә- Toyuqlar üzәrindә aparılan tәcrübәdә bәlli
sini necә aydınlaşdırır, axı onların bunu olub ki, onlar göyqurşağının bütün
söylәmәk üçün dili dә yoxdur. rәnglәrini seçirlәr! Amma maraqlı mәqam
Alimlәr bu sualın cavabını öyrәnmәk bundadır ki, insanların dostu olan it,
üçün çoxlu tәcrübәlәr aparıblar. Yüzlәrlә rәnglәri heç seçә bilmir. Uzun zaman belә
belә tәcrübәnin obyekti arılar olub, çünki güman ediblәr ki, it, rәnglәri seçmәkdә,
bu, hәqiqәtәn, maraqlıdır – arılar müәyyәn qoxuları, sәslәri, ölçülәri vә sairәni bir-
çiçәklәri rәnginә görә tapmırsa, onda bәs birindәn ayırmaqda ustadır. Lakin әsl it
necә tanıya bilir? Belә bir tәcrübә keçiriblәr: pәrәstişkarları hәqiqәti bilәndәn sonra da,
mavi bir lövhә üzәrinә bir qәdәr şirә bu gözәl heyvana qarşı bәdgüman olma-
töküblәr, qırmızı lövhәni isә boş saxlayıblar. dılar, çünki onun hәssaslığı bu qüsurunu
Arılar mavi lövhәyә tәrәf uçublar. Sonra tam әvәz edir. Yeri gәlmişkәn, pişiklәr dә
da şirәni qırmızı lövhәnin üzәrinә töküb rәng tanımır.
mavisini boş saxlayıblar. Başqa arılar isә
yenә mavi lövhәnin başına yığışıb. Bu Meymunların çox yaxşı rәng seçә bilmәk
yolla sübuta yetirilib ki, arılar rәnglәri seçә qabiliyyәti var, başqa mәmәlilәrin çoxu, o
bilir... cümlәdәn öküz dә rәngi tanımır!
Bundan az sonra arıların rәnglәri
qavramasında iki qәribә xüsusiyyәt Bunun sәbәbi odur ki, bu heyvanların
aşkarlandı. Əvvәla, onlar qırmızı rәngi çoxu gecәlәr, rәnglәri seçә bilmәk әhәmiy-
seçә bilmir, onu tünd boz, yaxud qara yәtsiz olanda ova çıxır. Üstәlik, onların
kimi görürlәr. İkincisi, insan üçün qaranlıq elә özlәri dә daha çox tutqun, boz-bulanıq
rәnglәrdә olurlar deyә, rәngin onların
hәyatında elә bir әhәmiyyәti yoxdur.
Heyvanlar rәnglәri seçә bilirmi?
B ir әtrafınıza nәzәr salın – hara görünәn ultrabәnövşәyi şüaları, onlar rәng
baxsanız, al-әlvan gözәllik görә- kimi qavrayırlar!
cәksiniz vә adam heç tәsәvvürünә
dә gәtirә bilmir ki, kimsә bütün bunları Quşların erkәklәri çox vaxt alabәzәk
tamam başqa cür görә bilәr. Yaxşı, bәs olur. Bәs dişilәr necә, bu rәngi seçә bilirmi?
insan heyvanların rәnglәri seçib-seçmәmә- Toyuqlar üzәrindә aparılan tәcrübәdә bәlli
sini necә aydınlaşdırır, axı onların bunu olub ki, onlar göyqurşağının bütün
söylәmәk üçün dili dә yoxdur. rәnglәrini seçirlәr! Amma maraqlı mәqam
Alimlәr bu sualın cavabını öyrәnmәk bundadır ki, insanların dostu olan it,
üçün çoxlu tәcrübәlәr aparıblar. Yüzlәrlә rәnglәri heç seçә bilmir. Uzun zaman belә
belә tәcrübәnin obyekti arılar olub, çünki güman ediblәr ki, it, rәnglәri seçmәkdә,
bu, hәqiqәtәn, maraqlıdır – arılar müәyyәn qoxuları, sәslәri, ölçülәri vә sairәni bir-
çiçәklәri rәnginә görә tapmırsa, onda bәs birindәn ayırmaqda ustadır. Lakin әsl it
necә tanıya bilir? Belә bir tәcrübә keçiriblәr: pәrәstişkarları hәqiqәti bilәndәn sonra da,
mavi bir lövhә üzәrinә bir qәdәr şirә bu gözәl heyvana qarşı bәdgüman olma-
töküblәr, qırmızı lövhәni isә boş saxlayıblar. dılar, çünki onun hәssaslığı bu qüsurunu
Arılar mavi lövhәyә tәrәf uçublar. Sonra tam әvәz edir. Yeri gәlmişkәn, pişiklәr dә
da şirәni qırmızı lövhәnin üzәrinә töküb rәng tanımır.
mavisini boş saxlayıblar. Başqa arılar isә
yenә mavi lövhәnin başına yığışıb. Bu Meymunların çox yaxşı rәng seçә bilmәk
yolla sübuta yetirilib ki, arılar rәnglәri seçә qabiliyyәti var, başqa mәmәlilәrin çoxu, o
bilir... cümlәdәn öküz dә rәngi tanımır!
Bundan az sonra arıların rәnglәri
qavramasında iki qәribә xüsusiyyәt Bunun sәbәbi odur ki, bu heyvanların
aşkarlandı. Əvvәla, onlar qırmızı rәngi çoxu gecәlәr, rәnglәri seçә bilmәk әhәmiy-
seçә bilmir, onu tünd boz, yaxud qara yәtsiz olanda ova çıxır. Üstәlik, onların
kimi görürlәr. İkincisi, insan üçün qaranlıq elә özlәri dә daha çox tutqun, boz-bulanıq
rәnglәrdә olurlar deyә, rәngin onların
hәyatında elә bir әhәmiyyәti yoxdur.
