Page 246 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 246
Qan necә dövran edir?
Ə gәr sadә dillә desәk, qan ona Qanın cәrәyan etdiyi borular iki sistem-
görә dövran edir ki, ürәk onu dәn – böyük vә kiçik qan dövranı
bir nasos kimi “vurur”, venalar sistemlәrindәn ibarәtdir. Onların hәr ikisi
vә arteriyalar isә onu qovmaq üçün boru “nasos” rolunu oynayan ürәklә birlәşib,
rolunu oynayır. Qanın dövranı zamanı amma bir-biriylә әlaqәli deyil. Bu boru-
ağciyәrdәki oksigen vә hәzm sistemindәki cuqlara “arteriyalar”, “venalar” vә “kapil-
qida maddәlәri bütün bәdәnә yayılır, yarlar” deyirlәr. Arteriyalar qanı ürәkdәn,
tullantılar isә hüceyrәlәrdәn çıxır. venalar әksinә, ürәyә qovur, çox nazik
damarlar olan kapilyarlar isә qanı ar-
teriyalardan venalara daşıyır.
İndi dә bir neçә kәlmә “nasosun” özü
– ürәk barәdә deyәk. O, iki hissәdәn ibarәt
ikimәrtәbә evә bәnzәyir – iki otaq yuxarıda
– sağ vә sol qulaqcıq; ikisi dә aşağıda –
sağ vә sol mәdәcik.
Əgәr biz qan damlasının bütün bәdәndә
sәyahәtini izlәyә bilsәydik, belә bir
mәnzәrәnin şahidi olardıq. Ciyәrlәrdәki
oksigenlә zәngin qan sol qulaqcığa (yuxarı
otağa) doğru gedir, oradan sol mәdәciyә
(aşağıdakı otağa), sonra da aortaya axır.
Aorta әn böyük arteriyadır, onun özü vә
ondan şaxәlәnәn damarlar qanı bütün
bәdәnә paylayır.
Kapilyarlardakı qan әn xırda arteriyalar-
dan әn kiçik venalara gedir. Sonra, getdikcә
böyüyәn venalarla axır. Nәhayәt, qan
ürәyin sol qulaqcığına gәlib çatır.
Bunun dalınca sol mәdәciyә keçir,
oradan da arteriyalara axır ki, arteriyalar
da onu ağciyәrlәrә daşıyır. Burada qanın
tәrkibindәki karbon qazı vә bir qәdәr maye
çıxır vә qan oksigenlә zәnginlәşir. İndi
qan öz sәfәrini tәkrar-tәkrar etmәk üçün
artıq ürәyin sol qulaqcığına qayıtmağa
hazırdır!
Yetkin kişinin ürәyi gündә 100 000
dәfәyә yaxın vurur vә 24 saat әrzindә,
tәxminәn öz içindәn 13 630 litr qan keçirir.
Ə gәr sadә dillә desәk, qan ona Qanın cәrәyan etdiyi borular iki sistem-
görә dövran edir ki, ürәk onu dәn – böyük vә kiçik qan dövranı
bir nasos kimi “vurur”, venalar sistemlәrindәn ibarәtdir. Onların hәr ikisi
vә arteriyalar isә onu qovmaq üçün boru “nasos” rolunu oynayan ürәklә birlәşib,
rolunu oynayır. Qanın dövranı zamanı amma bir-biriylә әlaqәli deyil. Bu boru-
ağciyәrdәki oksigen vә hәzm sistemindәki cuqlara “arteriyalar”, “venalar” vә “kapil-
qida maddәlәri bütün bәdәnә yayılır, yarlar” deyirlәr. Arteriyalar qanı ürәkdәn,
tullantılar isә hüceyrәlәrdәn çıxır. venalar әksinә, ürәyә qovur, çox nazik
damarlar olan kapilyarlar isә qanı ar-
teriyalardan venalara daşıyır.
İndi dә bir neçә kәlmә “nasosun” özü
– ürәk barәdә deyәk. O, iki hissәdәn ibarәt
ikimәrtәbә evә bәnzәyir – iki otaq yuxarıda
– sağ vә sol qulaqcıq; ikisi dә aşağıda –
sağ vә sol mәdәcik.
Əgәr biz qan damlasının bütün bәdәndә
sәyahәtini izlәyә bilsәydik, belә bir
mәnzәrәnin şahidi olardıq. Ciyәrlәrdәki
oksigenlә zәngin qan sol qulaqcığa (yuxarı
otağa) doğru gedir, oradan sol mәdәciyә
(aşağıdakı otağa), sonra da aortaya axır.
Aorta әn böyük arteriyadır, onun özü vә
ondan şaxәlәnәn damarlar qanı bütün
bәdәnә paylayır.
Kapilyarlardakı qan әn xırda arteriyalar-
dan әn kiçik venalara gedir. Sonra, getdikcә
böyüyәn venalarla axır. Nәhayәt, qan
ürәyin sol qulaqcığına gәlib çatır.
Bunun dalınca sol mәdәciyә keçir,
oradan da arteriyalara axır ki, arteriyalar
da onu ağciyәrlәrә daşıyır. Burada qanın
tәrkibindәki karbon qazı vә bir qәdәr maye
çıxır vә qan oksigenlә zәnginlәşir. İndi
qan öz sәfәrini tәkrar-tәkrar etmәk üçün
artıq ürәyin sol qulaqcığına qayıtmağa
hazırdır!
Yetkin kişinin ürәyi gündә 100 000
dәfәyә yaxın vurur vә 24 saat әrzindә,
tәxminәn öz içindәn 13 630 litr qan keçirir.
