Page 144 - Peşəkar aktyorluq dərsləri
P. 144
Mixail Çexov
psixologiyasını anlamaq psixoloqların işidir. Aktyorun
bu işi görmәsinә lüzum yoxdur, çünki biz tamam başqa
sahәnin adamlarıyıq. İnsan psixologiyasından bәhs edәn
elmi әsәrlәri oxuya bilәrik, lakin sәnәtimiz üçün hәmin
kitablardan faydalı nәsә әxz edә bilәrik? Tәkrar edirәm,
bu, bizim sahәmiz deyil. Mәn bunu aktyor üçün rola sәhv
intellektual yanaşma növü sayıram. Mәsәlәn, Hamlet Ho-
ratsiodan soruşur: “Onun rәngi ağarmışdı?” Bu sual
tәxminәn belә bir mәna daşıya bilәr: kabusun rәngi ona
görә ağarıb ki, o, hәr şeyi ürәyinә salıb, yәni atanın qәlbi
oğluna qarşı mәhәbbәtlә doludur. Kabusun sifәti isә
qırmızı rәngdәdir, bu isә ona dәlalәt edir ki, ürәyi hәlә dә
döyünür, qan üzündәki damarlara axır... vә s. Әlbәttә,
sәhnәdә buna bәnzәr bir şey yarada bilәrik, amma әmin
olun, mәnasız işdir, istәdiyimiz alınmayacaq. Mәn bunu
nәzәrdә tuturam: biz jestlәr, arxetip, yaxud başqa üsullar
axtarmaq әvәzinә, rola intellektual, şüurlu yanaşma
nümayiş etdiririk.
– Don Kixotun arxetipi nә ola bilәr? Bu, jestlә ey-
nidir?
– Әgәr tәsәvvürünüzdә arxetipi görürsünüzsә, demәli,
onun hәyata keçirdiyi jesti dә görәcәksiniz. Buna görә dә
qarşınızda Don Kixotu tam әhatә edәn obraz da can-
lanacaq. Servantes o obrazı elә yazıb ki, Don Kixot öz-
özlüyündә arxetipdir.
144 – Moris Karnovski, adәtәn, “aktyor obrazı” adlan-
dırdığımız cәhәtә daim böyük maraq göstәrib. Onun
ustad dәrslәrindә böyük hәvәslә iştirak edirdik. Bir
şeir üzәrindә işimizi yaxşı xatırlayıram. Şeirin mәna-
sını, onun ruhundan doğan incәliklәri anlamalı vә
yaradıcı prosesi әsәrin mәrkәzi obrazı әsasında in-
kişaf etdirmәli idik. Mәn şeiri oxuyanda hәm obraz-
psixologiyasını anlamaq psixoloqların işidir. Aktyorun
bu işi görmәsinә lüzum yoxdur, çünki biz tamam başqa
sahәnin adamlarıyıq. İnsan psixologiyasından bәhs edәn
elmi әsәrlәri oxuya bilәrik, lakin sәnәtimiz üçün hәmin
kitablardan faydalı nәsә әxz edә bilәrik? Tәkrar edirәm,
bu, bizim sahәmiz deyil. Mәn bunu aktyor üçün rola sәhv
intellektual yanaşma növü sayıram. Mәsәlәn, Hamlet Ho-
ratsiodan soruşur: “Onun rәngi ağarmışdı?” Bu sual
tәxminәn belә bir mәna daşıya bilәr: kabusun rәngi ona
görә ağarıb ki, o, hәr şeyi ürәyinә salıb, yәni atanın qәlbi
oğluna qarşı mәhәbbәtlә doludur. Kabusun sifәti isә
qırmızı rәngdәdir, bu isә ona dәlalәt edir ki, ürәyi hәlә dә
döyünür, qan üzündәki damarlara axır... vә s. Әlbәttә,
sәhnәdә buna bәnzәr bir şey yarada bilәrik, amma әmin
olun, mәnasız işdir, istәdiyimiz alınmayacaq. Mәn bunu
nәzәrdә tuturam: biz jestlәr, arxetip, yaxud başqa üsullar
axtarmaq әvәzinә, rola intellektual, şüurlu yanaşma
nümayiş etdiririk.
– Don Kixotun arxetipi nә ola bilәr? Bu, jestlә ey-
nidir?
– Әgәr tәsәvvürünüzdә arxetipi görürsünüzsә, demәli,
onun hәyata keçirdiyi jesti dә görәcәksiniz. Buna görә dә
qarşınızda Don Kixotu tam әhatә edәn obraz da can-
lanacaq. Servantes o obrazı elә yazıb ki, Don Kixot öz-
özlüyündә arxetipdir.
144 – Moris Karnovski, adәtәn, “aktyor obrazı” adlan-
dırdığımız cәhәtә daim böyük maraq göstәrib. Onun
ustad dәrslәrindә böyük hәvәslә iştirak edirdik. Bir
şeir üzәrindә işimizi yaxşı xatırlayıram. Şeirin mәna-
sını, onun ruhundan doğan incәliklәri anlamalı vә
yaradıcı prosesi әsәrin mәrkәzi obrazı әsasında in-
kişaf etdirmәli idik. Mәn şeiri oxuyanda hәm obraz-
