Page 84 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 84
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
elçilәri olan qaranquş, sığırçın vә leylәk sürü-sürü dönüb, yuvalarını tikәcәk,
sәhәr vә axşam şirin-şirin nәğmәlәrlә ruhları, ürәklәri oxşayacaqlar; hәr
yerdә әkin vә bostan işlәri başlanacaq, balıqçılar çaylardan vә göllәrdәn
balıq ovlayacaq. Ah, mәni bu gözәlliklәrә, ev-eşiyimә, uşaqlarıma hәsrәt
qoyan kasıblıq!” Bu kәdәrli düşüncә Qurbanın vücudunun hәr sahәsinә
sürәtlә yayılaraq, bütün bәdәnini titrәtdi. Daxilindә әzici bir sızıltı duydu.
Qәlbi sanki bir an dayandı. Artıq dizlәrindә taqәt, vücudunda qüvvәt
qalmamışdı. O, ayaqları altında xışıldayan qarın üzәrinә birdәn-birә
üzüqoylu düşdü; ölgün vә üzgün halda başını qaldırdı. Qabağında izdihamı
yarıb keçәn arabaları, isti paltarlı, şәn sifәtli insanları, o qaynar hәyat
sәhnәsini qәzәbli nәzәrlәrlә süzdü; biixtiyar soyuq dodaqlarından bütün
iztirab vә kәdәrlәrinә tәrcüman olan “of” uçdu, özünü doğruldaraq düşdüyü
yerdәn qalxdı. Tez әlini qoynuna soxdu vә mәktubu yanıq ürәyi üzәrinә
84 sıxaraq yeridi. Bir az sonra Qulamrzanın mәnzilinә yetişdi. Qapı bağlı idi,
mәyus vә dalğın halda geri döndü, qarışqa kimi qaynaşan işçilәr içindә
sәrsәri kimi dolaşarkәn, hәmşәrisi Sәftәri gördü. Ona yaxınlaşaraq әhval
soruşdu. Mәlum oldu ki, Qulamrza şәhәrә getmişdir. Qurban Sәftәrә
yalvardı “Qulamrza qayıdanda mәnim gәldiyimi ona de, tapşır ki, mәni
görmәmiş getmәsin. Amanatım da, dilcavabı sifarişim dә var”.
Bunu deyib Qurban mәnzilinә qayıtdı.
– Namәrdlәr, alçaqlar, nә qәdәr ki, quyu dәrinlәşmәmişdi, mәn baş
idim, onlar quyruq. Hәr tәrәfә dönsәm, onlar da o sәmtә sürünürdülәr. İndi
ki quyu dәrinlәşib, mәnә baş olmaq istәyirlәr, hәr gün mәnә tәzә bir “ulti-
matum” verirlәr. “Quyu dәrinlәşib, ölüm ayağı var. Daha nә bilim nә... nә” –
deyә hәr gün tәzә şәrt qoyurlar. Tfu, sizin kimi namәrd adamlara! Sizә
qırmanc lazımdır, qırmanc!
Tanrıverdi vә Sәfәr çәkdiklәri torpağı boşaldıb yenidәn dolu quyuya
buraxdıqdan sonra Tanrıverdi:
– Ay ağa, – dedi, – bilirsәn ki, quyunun indi çәtin vaxtıdır, әjdaha kimi
ağzını açıb qurban istәyir. İnsaf da yaxşı şeydir. Axı...
Sәfәr Tanrıverdinin sözünü kәsdi, göz işlәdikcә sıra ilә düzülәn neft
buruqlarına әli ilә işarә elәyәrәk әlavә etdi:
– Bax, bu yerlәrin hәr guşәsinә ayaq bassan, hәr ovuc torpağına qazma
vursan, işçi sümüyü görәrsәn, işçi fәryadı eşidәrsәn. Bu uca evlәrdә, isti
otaqlarda naz-nemәt içindә yaşayan...
Hacı Qulu Sәfәrin sözünü kәsib, ayaqlarını yerә çırparaq bağıra-bağıra:
– Canınız çıxsın, – dedi, – pul qazanmaq asandır? Siz canınızdan
keçirsiniz, biz dә әtәk-әtәk pulumuzdan.
– Sәfәr! Sәfәr! Qurban ipi tәrpәdir.
elçilәri olan qaranquş, sığırçın vә leylәk sürü-sürü dönüb, yuvalarını tikәcәk,
sәhәr vә axşam şirin-şirin nәğmәlәrlә ruhları, ürәklәri oxşayacaqlar; hәr
yerdә әkin vә bostan işlәri başlanacaq, balıqçılar çaylardan vә göllәrdәn
balıq ovlayacaq. Ah, mәni bu gözәlliklәrә, ev-eşiyimә, uşaqlarıma hәsrәt
qoyan kasıblıq!” Bu kәdәrli düşüncә Qurbanın vücudunun hәr sahәsinә
sürәtlә yayılaraq, bütün bәdәnini titrәtdi. Daxilindә әzici bir sızıltı duydu.
Qәlbi sanki bir an dayandı. Artıq dizlәrindә taqәt, vücudunda qüvvәt
qalmamışdı. O, ayaqları altında xışıldayan qarın üzәrinә birdәn-birә
üzüqoylu düşdü; ölgün vә üzgün halda başını qaldırdı. Qabağında izdihamı
yarıb keçәn arabaları, isti paltarlı, şәn sifәtli insanları, o qaynar hәyat
sәhnәsini qәzәbli nәzәrlәrlә süzdü; biixtiyar soyuq dodaqlarından bütün
iztirab vә kәdәrlәrinә tәrcüman olan “of” uçdu, özünü doğruldaraq düşdüyü
yerdәn qalxdı. Tez әlini qoynuna soxdu vә mәktubu yanıq ürәyi üzәrinә
84 sıxaraq yeridi. Bir az sonra Qulamrzanın mәnzilinә yetişdi. Qapı bağlı idi,
mәyus vә dalğın halda geri döndü, qarışqa kimi qaynaşan işçilәr içindә
sәrsәri kimi dolaşarkәn, hәmşәrisi Sәftәri gördü. Ona yaxınlaşaraq әhval
soruşdu. Mәlum oldu ki, Qulamrza şәhәrә getmişdir. Qurban Sәftәrә
yalvardı “Qulamrza qayıdanda mәnim gәldiyimi ona de, tapşır ki, mәni
görmәmiş getmәsin. Amanatım da, dilcavabı sifarişim dә var”.
Bunu deyib Qurban mәnzilinә qayıtdı.
– Namәrdlәr, alçaqlar, nә qәdәr ki, quyu dәrinlәşmәmişdi, mәn baş
idim, onlar quyruq. Hәr tәrәfә dönsәm, onlar da o sәmtә sürünürdülәr. İndi
ki quyu dәrinlәşib, mәnә baş olmaq istәyirlәr, hәr gün mәnә tәzә bir “ulti-
matum” verirlәr. “Quyu dәrinlәşib, ölüm ayağı var. Daha nә bilim nә... nә” –
deyә hәr gün tәzә şәrt qoyurlar. Tfu, sizin kimi namәrd adamlara! Sizә
qırmanc lazımdır, qırmanc!
Tanrıverdi vә Sәfәr çәkdiklәri torpağı boşaldıb yenidәn dolu quyuya
buraxdıqdan sonra Tanrıverdi:
– Ay ağa, – dedi, – bilirsәn ki, quyunun indi çәtin vaxtıdır, әjdaha kimi
ağzını açıb qurban istәyir. İnsaf da yaxşı şeydir. Axı...
Sәfәr Tanrıverdinin sözünü kәsdi, göz işlәdikcә sıra ilә düzülәn neft
buruqlarına әli ilә işarә elәyәrәk әlavә etdi:
– Bax, bu yerlәrin hәr guşәsinә ayaq bassan, hәr ovuc torpağına qazma
vursan, işçi sümüyü görәrsәn, işçi fәryadı eşidәrsәn. Bu uca evlәrdә, isti
otaqlarda naz-nemәt içindә yaşayan...
Hacı Qulu Sәfәrin sözünü kәsib, ayaqlarını yerә çırparaq bağıra-bağıra:
– Canınız çıxsın, – dedi, – pul qazanmaq asandır? Siz canınızdan
keçirsiniz, biz dә әtәk-әtәk pulumuzdan.
– Sәfәr! Sәfәr! Qurban ipi tәrpәdir.
