Page 57 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 57
lil Mÿmmÿdquluzadÿ
– Qutuda sәn saldığın kağızdan başqa, ta özgә kağız yox idi? 57
– Necә ki, yoxdu? Çox kağızlar vardı. Elә onların hamısını yığışdırıb
apardı.
Xan qah-qah çәkib güldü.
– Yox, Noruzәli, gәrәk hamısını nağıl eliyәsәn başdan axıra kimi: necә
kağızı apardın, necә saldın qutuya vә nә üstә urusla savaşdın.
Noruzәli başladı.
– Xan, başına dönüm, mәn kağızı buradan apardım, getdim çıxdım
nәçәrnik divanxanasının yanına. Sәn mәnә nişan verdiyin dam-daşı tapdım
vә qutunu tapdım, getdim qutunun qapağını qaldırdım. İstәdim kağızı salam
qutuya; bir kağıza baxdım, bir qutuya baxdım. Doğrusu, qorxdum ki, sәnin
mәnә qeyzin tuta. Doğrusu, bilmәdim salım, salmıyım; çünki yadımdan
çıxdı sәndәn soruşum ki, kağızı qutuya salandan sonra durum qutunun
yanında, ya qoyum gәlim evә. Fikirlәşdim ki, әgәr kağızı salım, durum qutu-
nun yanında, havәdәyәdәk durum. Axı qurbanın olum, xan, özün gördün ki,
ulağı ac qoydum getdim, cücәlәri qıçıbağlı qoydum. Bir tikә un gәtirmişdim.
Hәlә indiyә kimi dә qalıb burda. Xan, başına dolanım, qoy elә indi yaxşı
vaxtdı, qoy nökәr gәlsin bu çuvalları götürәk qoyaq evә, yağış-zad yağar,
un islanar.
– Yox, Noruzәli, sәnin işin yoxdu... De, de, sonra necә oldu?
– Kağızı salmadım. Qutunun qapağını örtdüm, çәkildim durdum bir az
kәnarda. Әvvәl istәdim qayıdıb gәlib sәndәn soruşum; sonra, doğrusu, qorx-
dum mәnә qәzәbin tuta. Doğrusu, qorxdum öz könlündә deyәsәn ki,
Noruzәli çox heyvan adamdı, çox eşşәk adamdı. Qәrәz çömbәldim divarın
dibindә ki, bir az yornuğumu alım. Aha, gördüm ki, bir ermәni uşağı, olardı
bax bu boyda, olardı on iki-on üç yaşında, gәldi, getdi düz qutunun yanına,
qapağını qalxızdı vә sәn mәnә verdiyin kağız kimi bir kağız saldı qutuya,
qapağını örtdü, düz qoydu getdi işinә. Nә qәdәr o nainsafı çağırdım soruşum
ki, desin görәk, bәs kağızı qutuda qoyub hara gedir, bilmirәm dilimi
anlamadı, nәdi ki, heç cavab vermәdi; heç zalım oğlu üzümә dә baxmadı.
Elә ermәni uşağı uzaqlaşmışdı, bir urus arvadı tez-tez gәlib qutuya
yavıqlaşıb, bir kağız saldı, qoydu getdi. Ta indi mәn bir az ürәklәndim, ta
dedim vallah görükәn budu ki, elә bu qutuya salınan kağızlar gәrәk qalsınlar
qutunun içindә. Mәn o qәdәr ürәklәndim ki, “bismillah” deyib, cürәtnәn
getdim qutunun qapağını qaldırdım, kağızı saldım qutuya, çöndüm gәlim
qulluğuna. Qutudan elә buradan ora kimi uzaqlaşmışdım ki, haman urus
gәldi yetişdi qutunun yanına. Mәn әvvәl elә bildim ki, bu da istiyir qutuya
kağız salsın. Amma gördüm, xeyr, lotunun fikri özgәdi, qutunun yanından
sağ әlini uzadıb qutunun içinә. Mәn әlüstü duydum ki, hәrif istәyir kağızları
– Qutuda sәn saldığın kağızdan başqa, ta özgә kağız yox idi? 57
– Necә ki, yoxdu? Çox kağızlar vardı. Elә onların hamısını yığışdırıb
apardı.
Xan qah-qah çәkib güldü.
– Yox, Noruzәli, gәrәk hamısını nağıl eliyәsәn başdan axıra kimi: necә
kağızı apardın, necә saldın qutuya vә nә üstә urusla savaşdın.
Noruzәli başladı.
– Xan, başına dönüm, mәn kağızı buradan apardım, getdim çıxdım
nәçәrnik divanxanasının yanına. Sәn mәnә nişan verdiyin dam-daşı tapdım
vә qutunu tapdım, getdim qutunun qapağını qaldırdım. İstәdim kağızı salam
qutuya; bir kağıza baxdım, bir qutuya baxdım. Doğrusu, qorxdum ki, sәnin
mәnә qeyzin tuta. Doğrusu, bilmәdim salım, salmıyım; çünki yadımdan
çıxdı sәndәn soruşum ki, kağızı qutuya salandan sonra durum qutunun
yanında, ya qoyum gәlim evә. Fikirlәşdim ki, әgәr kağızı salım, durum qutu-
nun yanında, havәdәyәdәk durum. Axı qurbanın olum, xan, özün gördün ki,
ulağı ac qoydum getdim, cücәlәri qıçıbağlı qoydum. Bir tikә un gәtirmişdim.
Hәlә indiyә kimi dә qalıb burda. Xan, başına dolanım, qoy elә indi yaxşı
vaxtdı, qoy nökәr gәlsin bu çuvalları götürәk qoyaq evә, yağış-zad yağar,
un islanar.
– Yox, Noruzәli, sәnin işin yoxdu... De, de, sonra necә oldu?
– Kağızı salmadım. Qutunun qapağını örtdüm, çәkildim durdum bir az
kәnarda. Әvvәl istәdim qayıdıb gәlib sәndәn soruşum; sonra, doğrusu, qorx-
dum mәnә qәzәbin tuta. Doğrusu, qorxdum öz könlündә deyәsәn ki,
Noruzәli çox heyvan adamdı, çox eşşәk adamdı. Qәrәz çömbәldim divarın
dibindә ki, bir az yornuğumu alım. Aha, gördüm ki, bir ermәni uşağı, olardı
bax bu boyda, olardı on iki-on üç yaşında, gәldi, getdi düz qutunun yanına,
qapağını qalxızdı vә sәn mәnә verdiyin kağız kimi bir kağız saldı qutuya,
qapağını örtdü, düz qoydu getdi işinә. Nә qәdәr o nainsafı çağırdım soruşum
ki, desin görәk, bәs kağızı qutuda qoyub hara gedir, bilmirәm dilimi
anlamadı, nәdi ki, heç cavab vermәdi; heç zalım oğlu üzümә dә baxmadı.
Elә ermәni uşağı uzaqlaşmışdı, bir urus arvadı tez-tez gәlib qutuya
yavıqlaşıb, bir kağız saldı, qoydu getdi. Ta indi mәn bir az ürәklәndim, ta
dedim vallah görükәn budu ki, elә bu qutuya salınan kağızlar gәrәk qalsınlar
qutunun içindә. Mәn o qәdәr ürәklәndim ki, “bismillah” deyib, cürәtnәn
getdim qutunun qapağını qaldırdım, kağızı saldım qutuya, çöndüm gәlim
qulluğuna. Qutudan elә buradan ora kimi uzaqlaşmışdım ki, haman urus
gәldi yetişdi qutunun yanına. Mәn әvvәl elә bildim ki, bu da istiyir qutuya
kağız salsın. Amma gördüm, xeyr, lotunun fikri özgәdi, qutunun yanından
sağ әlini uzadıb qutunun içinә. Mәn әlüstü duydum ki, hәrif istәyir kağızları
