Page 212 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 212
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
– Zöhrә mәnim nişanlımdır.
– Elә gözәl qız sәnin kim gәdaya yem ola bilmәz.
– Ağzını tәmiz saxla!
Cilovların çәkilmәsi ilә atların döş-döşә dayanması bir oldu. Onların
nәfәsi bir-birini vurdu. İlyasın әli gödәkcәsinin cibindәki naqanın dәstәyini
sıxdı.
Rәşid özündәn xeyli cavan olan, üzünә yenicә ülgüc dәymiş İlyası
yuxarıdan aşağı, rişxәndlә süzdü. Yüyәni çeynәyәn atın başını çәkib
qamçını havada oynatdı.
– Yadında saxla, mәnim tikәmә әl uzadanın anasını ağlar qoyaram.
Elә bil İiyasın gözündә hәr şey qaraldı. Kәndin üstünә yorğan kimi
sәrilmiş qar da, şırıltı ilә axan büllur suyun üzünә yayılan buz da, solğun-
solğun işıldayıb göz qamaşdıran gün dә birdәn-birә yoxa çıxdı. İndiyә qәdәr
eşitdiklәrinә inanmamışdı. Rәşidin “toy gecәsi qızı onun әlindәn alacam,
212 sonra istәsә özünә qaytararam” demәsinә fikir vermәmişdi, “ara sözüdür”
deyә xәbәr gәtirәnlәri sakitlәşdirmişdi. Bir dә Rәşidin arvad-uşağı vardı. O,
belә fikrә düşsә, qan su yerinә axardı. Namusu itә veriblәr, it dә yemәyib.
Belә şey olardımı?
İlyas fikirdәn ayılıb özünә gәlәndә Rәşid uzaqlaşmışdı. İlyas isә hәlә
dә çayın kәnarında dayanmışdı. Gözlәnilmәz zәrbәdәn özünü elә itirmişdi
ki, yerindәn tәrpәnә bilmirdi. Atasından eşitmişdi ki, koxalılar tayfası arxalı
tayfadı, özlәri dә mәrdimazardırlar. Әllәrindәn nә köpәkoğluluq desәn,
gәlәrdi. Şura hökumәti yeni qurulanda bir az sәslәrini içlәrinә salmışdılar,
amma indi, dağda-daşda qaçaq-quldur dәstәsi çoxalır. Onlar da yenidәn
kәndin ortasında at oynadıb, ona-buna sataşırdılar. Bilirdilәr ki, onların
kәndi әldәn-ayaqdan uzaq yerdәdir, dağ gәdiklәrinin arxasında yerlәşәn bu
kәndә gәlmәk üçün bәlәnlәr aşıb, dәrәlәr keçmәk lazımdır. Qış aylarında
isә yol-iz bağlanır, yaz gәlib dağların qarı tamam әrimәmiş divan-dәrә
adamları buralarda görünmür.
İlyas atını mahmızladı. Özünü nә qәdәr şax tutsa da, sınmışdı, bayaqkı
şuxluğu yox idi, hәyәtә çatan kimi atası da bunu hiss etdi, gözlәrini oğlunun
üzündәn çәkmәdi. Sakitcә atı tövlәyә aparan oğluna baxdı. İlyas heç nә
olmamış kimi xeyli qapıda hәrlәndi, mağar yerini yoxladı, tәdarük görәnlәrә
baş çәkdi vә birdәn atasına yaxınlaşıb “Siz işinizdә olun, – dedi – mәn
axşama qayıdacağam”. Kişi dinmәdi. Doqqazdan çıxıb dağlara doğru
addımlayan oğlunun arxasınca baxa-baxa qaldı.
O, Zöhrәni ilk dәfә bir yay axşamı bulaq üstündә görmüşdü. Elә o
gündәn dә qızı ürәyi tutmuşdu. Amma ona yaxınlaşa bilmәmişdi. Xeyli vaxt
uzaqdan-uzağa qızın qarasıyla gәzib, izini izinә qatmışdı. Hiss elәmişdi ki,
sinәsi doludur, onun qabağını kәsib bircә kәlmә deyә bilsә, ürәyindәkilәrin
– Zöhrә mәnim nişanlımdır.
– Elә gözәl qız sәnin kim gәdaya yem ola bilmәz.
– Ağzını tәmiz saxla!
Cilovların çәkilmәsi ilә atların döş-döşә dayanması bir oldu. Onların
nәfәsi bir-birini vurdu. İlyasın әli gödәkcәsinin cibindәki naqanın dәstәyini
sıxdı.
Rәşid özündәn xeyli cavan olan, üzünә yenicә ülgüc dәymiş İlyası
yuxarıdan aşağı, rişxәndlә süzdü. Yüyәni çeynәyәn atın başını çәkib
qamçını havada oynatdı.
– Yadında saxla, mәnim tikәmә әl uzadanın anasını ağlar qoyaram.
Elә bil İiyasın gözündә hәr şey qaraldı. Kәndin üstünә yorğan kimi
sәrilmiş qar da, şırıltı ilә axan büllur suyun üzünә yayılan buz da, solğun-
solğun işıldayıb göz qamaşdıran gün dә birdәn-birә yoxa çıxdı. İndiyә qәdәr
eşitdiklәrinә inanmamışdı. Rәşidin “toy gecәsi qızı onun әlindәn alacam,
212 sonra istәsә özünә qaytararam” demәsinә fikir vermәmişdi, “ara sözüdür”
deyә xәbәr gәtirәnlәri sakitlәşdirmişdi. Bir dә Rәşidin arvad-uşağı vardı. O,
belә fikrә düşsә, qan su yerinә axardı. Namusu itә veriblәr, it dә yemәyib.
Belә şey olardımı?
İlyas fikirdәn ayılıb özünә gәlәndә Rәşid uzaqlaşmışdı. İlyas isә hәlә
dә çayın kәnarında dayanmışdı. Gözlәnilmәz zәrbәdәn özünü elә itirmişdi
ki, yerindәn tәrpәnә bilmirdi. Atasından eşitmişdi ki, koxalılar tayfası arxalı
tayfadı, özlәri dә mәrdimazardırlar. Әllәrindәn nә köpәkoğluluq desәn,
gәlәrdi. Şura hökumәti yeni qurulanda bir az sәslәrini içlәrinә salmışdılar,
amma indi, dağda-daşda qaçaq-quldur dәstәsi çoxalır. Onlar da yenidәn
kәndin ortasında at oynadıb, ona-buna sataşırdılar. Bilirdilәr ki, onların
kәndi әldәn-ayaqdan uzaq yerdәdir, dağ gәdiklәrinin arxasında yerlәşәn bu
kәndә gәlmәk üçün bәlәnlәr aşıb, dәrәlәr keçmәk lazımdır. Qış aylarında
isә yol-iz bağlanır, yaz gәlib dağların qarı tamam әrimәmiş divan-dәrә
adamları buralarda görünmür.
İlyas atını mahmızladı. Özünü nә qәdәr şax tutsa da, sınmışdı, bayaqkı
şuxluğu yox idi, hәyәtә çatan kimi atası da bunu hiss etdi, gözlәrini oğlunun
üzündәn çәkmәdi. Sakitcә atı tövlәyә aparan oğluna baxdı. İlyas heç nә
olmamış kimi xeyli qapıda hәrlәndi, mağar yerini yoxladı, tәdarük görәnlәrә
baş çәkdi vә birdәn atasına yaxınlaşıb “Siz işinizdә olun, – dedi – mәn
axşama qayıdacağam”. Kişi dinmәdi. Doqqazdan çıxıb dağlara doğru
addımlayan oğlunun arxasınca baxa-baxa qaldı.
O, Zöhrәni ilk dәfә bir yay axşamı bulaq üstündә görmüşdü. Elә o
gündәn dә qızı ürәyi tutmuşdu. Amma ona yaxınlaşa bilmәmişdi. Xeyli vaxt
uzaqdan-uzağa qızın qarasıyla gәzib, izini izinә qatmışdı. Hiss elәmişdi ki,
sinәsi doludur, onun qabağını kәsib bircә kәlmә deyә bilsә, ürәyindәkilәrin
