Page 5 - Tarey Vesos_Макет 1

Skandinaviya söz meşәsinin nәhәng ağacı

“Skandinaviya әdәbiyyatı” dedikdә, Azәrbaycan oxucusunun
tәsәvvüründә, öncә İbsenin, Hamsunun, Andersenin adları canlanır.
Amma bu yaddaş mәnzәrәsi nә qәdәr tәbiidirsә, hәmin siyahıda
Tarey Vesosun adının olmaması bir o qәdәr qeyri-tәbiidir. Vesos
(1897–1970) ölәndә әdәbiyyatşünaslar yazırdılar ki, Skandinaviya
söz meşәsinin әn nәhәng ağacı yıxıldı.
Dәqiq ifadәdir. Doğrudan da, Vesosun yaratdıqlarıyla tәbiәtin
yaratdıqları arasında qәribә bir doğmalıq var. Yazıçının tәbiiliyi
tәkcә yaratdığı obrazlarda, müşahidәlәrdә, situasiyalarda deyil,
hәm dә tәhkiyә manerasında, dilindә hiss olunur. Demәk olar ki,
bütün Norveç әdәbiyyatı bukmolda (danimarkacanın özәyindә
tarixәn formalaşan “kitab dili”) yazıldığı halda, Vesos lansmolda
(yerli dialektlәrin vәhdәtindә formalaşan yeni Norveç dili) yazırdı.
Bu da yazıçının әdәbi mәhsulunun dünyaya çıxışında xeyli
çәtinliklәr yaradıb. Yәqin, Vesosun bu gün digәr skandinav
klassiklәrlә müqayisәdә daha az tanınmasının әsas sәbәbi dә dil
amilidir.
Vesos dünyasının bir tәbiiliyi dә 73 il yaşamış yazıçının, öm-
rünün sonunacan öz uşaqlıq xatirәlәrindәn ayrıla bilmәmәsindә -
dir – yazıçının, demәk olar ki, bütün roman vә hekayәlәrinin
qәhrәmanları uşaqlar, yeniyetmәlәr, gәnclәrdir.
Bu sıradan, kitabda tәqdim etdiyimiz әsәrlәr dә istisna deyil.
“Buz qәsr” (1963) romanı dәhşәtli şaxtalı havada şәlalәnin әmәlә
gәtirdiyi buz qәsrdә donmuş bir qız vә onun rәfiqәsi haqqında
kәdәrli hekayәtdi. Artıq ilk cümlәlәrdәn oxucu baş verәnlәrin
hәqiqiliyinә inanmaqla yanaşı, hәm dә sanki nağıllar dünyasına
düşür. Bu zaman istәr-istәmәz hәm dә Selma Laqerlöf vә Hans
Andersenin әsәrlәrini xatırlamalı olursan.
“Buz qәsr”in qәhrәmanları olan mәktәbli qızlar – Siss vә
Unn sanki iki yox, bir adamdır vә hәtta oxucuda onların bu qısa
adlarını birlәşdirmәk istәyi yaranır. Amma bu tәәssürat üzdәdir.
Әslindә, hamının sevdiyi vә hörmәt etdiyi Siss liderlik; atasız

5