Page 128 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 128
Tanrıya ilk inanan hansı xalq olub?
T әk tanrıya inanmağa “mono- etdirir. Monoteizm belә bir inanca söykәnir
teizm” deyirlәr. Çox tanrıya inan- ki, malik olduğumuz etik vә dini dәyәrlәr
ma isә “politeizm” adlanır. bir ilahiyә – bütün varlığımızın vә bütün
“Unudulmuş” dinlәrdәn çoxu – indi dәyәrlәrimizin asılı olduğu tanrıya
davamçısı olmayan dinlәr – bir neçә ilahisi әsaslanmalıdır.
olan dinlәr idi. Onların arasında misirlilәrin,
babillilәrin, assuriyalıların, yunanların, Lakin monoteizm ideyasının inkişafı
romalıların, keltlәrin, qәdim skandinavların üçün uzun müddәt gәrәk oldu. Hәr şey
dinlәri dә vardı. Çox-çox qәdimlәrdә ibtidai “monarxianizm”dәn başlandı. İnsanlar
insanlar hәr yerdә çoxallahlılığa inanc özlәrinin, bütün canlıların vә inanc
bәslәyirdilәr. bәslәdiklәri çoxsaylı ilahilәrin başında tәk
bir tanrının durduğu barәdә fikrә düşdülәr.
Monoteizm – tәk ilahi – ideyası din Mәsәlәn, qәdim Yunanıstanda bütün
tarixindә nisbәtәn yaxın zamanlarda әmәlә ilahilәrin tanrısı Zevs idi.
gәlib. İnsanların çoxunun vә bu problemi
araşdıranların fikrincә, monoteizm dinin Eyni ideya Babildә vә Qәdim Misirdә
ruhunu vә әhәmiyyәtini daha yaxşı әks dә vardı. Babildә bütün ilahilәrin başında
Marduk, Misirdә Ra dururdu.
Növbәti mәrhәlә “monolatriya” idi. Bu
ideyaya әsasәn ilahi çox idi, amma insanlar
onlardan yalnız birinә inanc bәslәyirdilәr.
Eramızdan әvvәl tәxminәn 14-cü әsrdә
Misirdә monoteizmә gәlmәk cәhdi edildi
vә böyük tanrı kimi Günәş Allahı – Amon-
Ra seçildi. Amma 18-ci sülalәnin fironu,
sonradan özünә Exnaton adı götürmüş
Amenhotep bütün ilahilәri lәğv edәrәk,
yalnız Aton adlı Allaha sitayişә icazә verdi.
Amma onun bu cәhdi uğurla nәticәlәnmәdi,
Exnatonun ölümündәn sonra misirlilәr
yenidәn çoxallahlılığa qayıtdılar.
Bizim eradan 800 il qabaq müasir İran
әrazisindә elә bir din yayılmışdı ki, insanlar
tәk tanrıya inanırdılar. Hәmin tanrının adı
Ahura-Mazda (Hürmüzd), müqәddәs kitabı
“Avesta”, bu dini yayan isә Atropatenada
(indiki Cәnubi Azәrbaycan әrazisindә
qәdim dövlәt) anadan olmuş Zәrdüşt idi...
Lakin monoteizmin bütün dünyaya
yayılması, öz kökünü Əhdi-Ətiqdә ifadә
olunmuş yәhudi dinindәn götürәn iudaizm,
xristianlıq, müsәlmanlıqla әlaqәdardır.
T әk tanrıya inanmağa “mono- etdirir. Monoteizm belә bir inanca söykәnir
teizm” deyirlәr. Çox tanrıya inan- ki, malik olduğumuz etik vә dini dәyәrlәr
ma isә “politeizm” adlanır. bir ilahiyә – bütün varlığımızın vә bütün
“Unudulmuş” dinlәrdәn çoxu – indi dәyәrlәrimizin asılı olduğu tanrıya
davamçısı olmayan dinlәr – bir neçә ilahisi әsaslanmalıdır.
olan dinlәr idi. Onların arasında misirlilәrin,
babillilәrin, assuriyalıların, yunanların, Lakin monoteizm ideyasının inkişafı
romalıların, keltlәrin, qәdim skandinavların üçün uzun müddәt gәrәk oldu. Hәr şey
dinlәri dә vardı. Çox-çox qәdimlәrdә ibtidai “monarxianizm”dәn başlandı. İnsanlar
insanlar hәr yerdә çoxallahlılığa inanc özlәrinin, bütün canlıların vә inanc
bәslәyirdilәr. bәslәdiklәri çoxsaylı ilahilәrin başında tәk
bir tanrının durduğu barәdә fikrә düşdülәr.
Monoteizm – tәk ilahi – ideyası din Mәsәlәn, qәdim Yunanıstanda bütün
tarixindә nisbәtәn yaxın zamanlarda әmәlә ilahilәrin tanrısı Zevs idi.
gәlib. İnsanların çoxunun vә bu problemi
araşdıranların fikrincә, monoteizm dinin Eyni ideya Babildә vә Qәdim Misirdә
ruhunu vә әhәmiyyәtini daha yaxşı әks dә vardı. Babildә bütün ilahilәrin başında
Marduk, Misirdә Ra dururdu.
Növbәti mәrhәlә “monolatriya” idi. Bu
ideyaya әsasәn ilahi çox idi, amma insanlar
onlardan yalnız birinә inanc bәslәyirdilәr.
Eramızdan әvvәl tәxminәn 14-cü әsrdә
Misirdә monoteizmә gәlmәk cәhdi edildi
vә böyük tanrı kimi Günәş Allahı – Amon-
Ra seçildi. Amma 18-ci sülalәnin fironu,
sonradan özünә Exnaton adı götürmüş
Amenhotep bütün ilahilәri lәğv edәrәk,
yalnız Aton adlı Allaha sitayişә icazә verdi.
Amma onun bu cәhdi uğurla nәticәlәnmәdi,
Exnatonun ölümündәn sonra misirlilәr
yenidәn çoxallahlılığa qayıtdılar.
Bizim eradan 800 il qabaq müasir İran
әrazisindә elә bir din yayılmışdı ki, insanlar
tәk tanrıya inanırdılar. Hәmin tanrının adı
Ahura-Mazda (Hürmüzd), müqәddәs kitabı
“Avesta”, bu dini yayan isә Atropatenada
(indiki Cәnubi Azәrbaycan әrazisindә
qәdim dövlәt) anadan olmuş Zәrdüşt idi...
Lakin monoteizmin bütün dünyaya
yayılması, öz kökünü Əhdi-Ətiqdә ifadә
olunmuş yәhudi dinindәn götürәn iudaizm,
xristianlıq, müsәlmanlıqla әlaqәdardır.
