Page 25 - "Azərbaycanın enerji siyasəti Qərb mətbuatında"

Àçÿðáàéúàíûí åíåðæè ñèéàñÿòè Ãÿðá ìÿòáóàòûíäà

Giriş
ABŞ-ın Xәzәr regionunda rolu 1991-ci ildәn etibarәn
bir neçә mәrhәlәli olmuşdur. Vaşinqton ilk dövrdә regionda
elә dә böyük tәsir gücünә malik deyildi. Bu, hәm regionla
bağlı informasiyanın azlığı, hәm dә Amerika maraqlarının
burada hәyata keçmә ehtimalının zәif olması ilә әlaqәdar
idi. Dağlıq Qarabağ münaqişәsi başlayandan dәrhal sonra
Birlәşmiş Ştatlar Konqresi tәrәfindәn Azәrbaycana qarşı
embarqo haqqında qәrar qәbul edilmәsindә ermәni lobbisinin
“nailiyyәti” dә regionda ABŞ siyasәtinin zәif tәrәflәrini
göstәrir.1 Bununla belә, 1994-1995-ci illәr ABŞ-ın Azәrbaycanla
bağlı siyasәtindә keçid dövrü sayılır. Azәrbaycanın neft
ehtiyatları vә ABŞ rәsmilәrinә Rusiya hәrbi potensialını
nümayiş etdirәn çeçen müharibәsi 1996-cı ilin ikinci
yarısından etibarәn rәsmi Vaşinqtonu Qafqazda daha kәskin
siyasәt yürütmәyә vadar etdi. Birlәşmiş Ştatlar öz maraqları
üçün Qafqaz vә Xәzәr regionunun böyük әhәmiyyәtә malik
olduğunu elan etdi.
Bu bölmәdәki tәdqiqat, әsasәn, iki mәsәlәni özündә
ehtiva edir: Birincisi, ABŞ siyasәti regionda hansı mәqsәdlәrә
xidmәt edir – inteqrasiya vә birlәşmәyә, yoxsa parçalanma
vә bölünmәyә? İkincisi, ABŞ regionda hansı mәsәlәni
prioritet kimi qәbul etmişdir – iqtisadi vә enerji
tәhlükәsizliyini, yoxsa siyasi vә hәrbi tәhlükәsizliyi? Birinci
suala cavab vermәk istәdikdә dәrhal ikinci sual ön plana
çıxır. Belә ki, rәsmi Vaşinqtonun 11 sentyabrdan sonra
dәyişkәn iqtisadi vә siyasi tәhlükәsizlik anlamı Birlәşmiş
Ştatların, 1970-ci illәrdәn fәrqli olaraq, böyük tәnәzzül
barәdә artıq narahat olmadığını, әksinә, nümayiş etdirilәn
bu yanaşmanın qlobal nizam-intizama müsbәt tәsir

1 Herbet J. Allison and Bruce A. Acker, 'Azerbaijan: US Policy Options', The Na-
tional Bureau of Asian Research, June 1997 in
http://www.nbr.org/publications/briefing/ellison97

25