Page 29 - "Azərbaycanın enerji siyasəti Qərb mətbuatında"

Àçÿðáàéúàíûí åíåðæè ñèéàñÿòè Ãÿðá ìÿòáóàòûíäà

istehsalçıları olan OPEK ölkәlәrindәn asılılığın azaldılması,
İsrailә neftin çatdırılması üçün tәhlükәsiz şәraitin yaradılması
vә enerji resurslarının ötürülmәsindә Rusiya vә İrandan
olan asılılığa birdәfәlik son qoyulmasına imkan yaradır.
Azәrbaycan iki böyük enerji nәhәngi – OPEK-in üzvü olan
İran vә ona üzv olmayan Rusiya arasında sıxılıb qalmışdır.
“Bakı-Tiflis-Ceyhan” boru kәmәrinin siyasi baxımdan qeyri-
sabit vә sosial gәrginliyin hökm sürdüyü әrazilәrdәn
keçmәsi ABŞ-ın bu regionda daha geniş hәrbi iştirakını
zәruri edәn sәbәblәrdәndir.1

Regionda ABŞ siyasәti nәyә xidmәt edir?
Parçalanmaya, yoxsa inteqrasiya vә birliyә?

Uzun illәr әrzindә, xüsusilә dә, 90-cı illәrin ortalarından
başlayaraq ABŞ-ın regiondakı siyasәtinin düzgün
qiymәtlәndirilmәsi mәqsәdilә iki növ yanaşma formalaş-
mışdı: Bunlardan birincisi barışıq vә balanslaşdırma vәd
edirdisә, digәri tәcridetmәyә üstünlük verirdi. Barışıq
siyasәti Türkiyә, İsrail vә Avropa ölkәlәrini fәrqli mәqsәd
vә prioritetlәrinә, xüsusilә dә aralarında mövcud ticari
rәqabәtә baxmayaraq,2 ümumi maraqlar “çәtiri” altında
birlәşdirmәyә әsaslanmışdı. Bu mәsәlәdә, “Bakı-Ceyhan
bloku” adlandırıla bilәcәk Azәrbaycan vә Gürcüstanın
Türkiyә vә ABŞ-la әmәkdaşlığına üstünlük verilirdi. Tәcrid
siyasәtinin hәdәflәrinә isә regionda İran hakimiyyәtinin
imkanlarını mәhdudlaşdırmaq vә Rusiyanın yenidәn hege-
monluq qazanmasının qarşısını almaq daxil idi.

1 Əlavә mәlumat üçün bax: Manas International Airport, Ganci Air Base, Bishkek,
Kyrgyzstan http://www.globalsecurity.org/military/facility/manas.htm
Khanabad, Uzbekistan, Karshi-Kanabad (K2) Airbase, Camp Stronghold Freedom
http://www.globalsecurity.org/military/facility/khanabad.htm
2 Bülent Aras, The New Geopolitics of Eurasia and Turkey's Position. London:
2002, 72.

29