Page 622 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 622
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
dәrslәrini hazırlayırdı. Dayısıyla, babası içәri keçәndә başını da qaldırmadı.
Amma hәrdәn-hәrdәn gözünü kitabdan çәkib altdan-altdan dayısına baxırdı.
Surxay indicә yerindәn qalxıb ona yaxınlaşacaqdı. – Yekә oğlan olmusan –
deyәcәkdi, – sonra әyilib onun üzündәn öpәndә gözü stolun üstә lap açıqda
qalan gündәliyә sataşacaqdı. O, gündәliyi götürüb vәrәqlәyәndә dayısının
üzü gülәcәkdi, – Bax belә oxumaq lazımdı, – deyәcәkdi, sonra bacısı
oğlunun bu qiymәtli başını bir dә qucaqlayanda Sәlim Surxayın qoltuğu
altından sәhәr-axşam anasından, atasından eşitdiyi sözü deyәcәkdi:
– Dayıma çәkmişәm.
Amma Surxay, deyәsәn, әmәlli-başlı mürgülәmişdi. Sәlim astaca
dәftәr-kitabını yığışdırdı, keçib Surxayın yanında oturdu. Surxay gözlәrini
açıb:
– Lap yekә kişi olmusan, – dedi, amma bu yekә kişiyә gözünün
622 qırağıyla da baxmadı, yenә saatına baxdı.
Sәlim dinmәzcә ayağa qalxıb stolun üstünü eşәlәdi, tәzәdәn qayıdıb
әlindәki gündәliyi Surxaya elә uzatdı ki, onun gündәliyi bu uşaqdan alıb
vәrәqlәmәkdәn başqa çarәsi qalmadı.
Sәlim gözünü Surxaydan çәkmirdi. Elә bil dayısıyla üz-üzә
dayandığına hәlә dә inanmırdı. Yәqin, sabah dәrsdә uşaqları da inandıra
bilmәyәcәkdi. Amma Sәlim yәqin bilirdi ki, dayısının baxdığı o gündәlikdә
nә qәdәr beş vardısa hamısı bu gündәn ötrüydü. Çünki hәr dәfә o beşlәri
alanda әn әvvәl Surxay müәllim gözünün qabağına gәlәrdi. Beşlәr
çoxaldıqca Sәlimin gözlәri dә iştahlanardı, Surxay müәllimlә әl-әlә tutub o
böyük şәhәrin küçәlәrini gәzәrdi. İndi dayısı o gündәliyi vәrәqlәyәndә
Sәlimin gözlәri Surxay müәllimin şәhәrdәki yaraşıqlı ev-eşiyinә baxırdı.
Surxay qәflәtәn elә bil Sәlimin o işıqlı gözlәrindәn diksinib başını qaldırdı
vә qabağında dayanan bu uşağa baxanda hiss elәdi ki, gәlib bu evә düşәndәn
bәri birtәhәr canını onun әlindәn qurtarmaq istәyir.
...Bir vaxtlar Surxay da eynәn belә bir gündәliyin yiyәsiydi. Sәhәr-
axşam gözünün yağını kitablara yedirәrdi. Oxuduğu o qalın-qalın kitablar-
dan nә istәdiyi әvvәl-әvvәl Surxaya o qәdәr dә mәlum deyildi. İllәr ötdükcә
Surxay hәr şeyi başa düşdü.
Dәrs qurtarandan sonra tay-tuşları qızları ötürәndә Surxay hәr dәfә bir
qıraqda büzüşüb dayanardı, yazıq-yazıq onların ardınca baxardı. Ürәyindәn
keçәrdi ki, gedib o qızlardan heç olmasa әn kifirinin yanıyla addımlasın,
oğlanlardan heç olmasa әn mağmınıyla dostluq elәsin. Amma o dәstәyә
qoşulmağa üzü gәlmәzdi. Çünki Allahdan aldığı öz eybәcәr görkәmindәn
özünün dә zәhlәsi gedәrdi. Tez evә qayıtmaq istәrdi, mәcbur olub bir neçә
dәrslәrini hazırlayırdı. Dayısıyla, babası içәri keçәndә başını da qaldırmadı.
Amma hәrdәn-hәrdәn gözünü kitabdan çәkib altdan-altdan dayısına baxırdı.
Surxay indicә yerindәn qalxıb ona yaxınlaşacaqdı. – Yekә oğlan olmusan –
deyәcәkdi, – sonra әyilib onun üzündәn öpәndә gözü stolun üstә lap açıqda
qalan gündәliyә sataşacaqdı. O, gündәliyi götürüb vәrәqlәyәndә dayısının
üzü gülәcәkdi, – Bax belә oxumaq lazımdı, – deyәcәkdi, sonra bacısı
oğlunun bu qiymәtli başını bir dә qucaqlayanda Sәlim Surxayın qoltuğu
altından sәhәr-axşam anasından, atasından eşitdiyi sözü deyәcәkdi:
– Dayıma çәkmişәm.
Amma Surxay, deyәsәn, әmәlli-başlı mürgülәmişdi. Sәlim astaca
dәftәr-kitabını yığışdırdı, keçib Surxayın yanında oturdu. Surxay gözlәrini
açıb:
– Lap yekә kişi olmusan, – dedi, amma bu yekә kişiyә gözünün
622 qırağıyla da baxmadı, yenә saatına baxdı.
Sәlim dinmәzcә ayağa qalxıb stolun üstünü eşәlәdi, tәzәdәn qayıdıb
әlindәki gündәliyi Surxaya elә uzatdı ki, onun gündәliyi bu uşaqdan alıb
vәrәqlәmәkdәn başqa çarәsi qalmadı.
Sәlim gözünü Surxaydan çәkmirdi. Elә bil dayısıyla üz-üzә
dayandığına hәlә dә inanmırdı. Yәqin, sabah dәrsdә uşaqları da inandıra
bilmәyәcәkdi. Amma Sәlim yәqin bilirdi ki, dayısının baxdığı o gündәlikdә
nә qәdәr beş vardısa hamısı bu gündәn ötrüydü. Çünki hәr dәfә o beşlәri
alanda әn әvvәl Surxay müәllim gözünün qabağına gәlәrdi. Beşlәr
çoxaldıqca Sәlimin gözlәri dә iştahlanardı, Surxay müәllimlә әl-әlә tutub o
böyük şәhәrin küçәlәrini gәzәrdi. İndi dayısı o gündәliyi vәrәqlәyәndә
Sәlimin gözlәri Surxay müәllimin şәhәrdәki yaraşıqlı ev-eşiyinә baxırdı.
Surxay qәflәtәn elә bil Sәlimin o işıqlı gözlәrindәn diksinib başını qaldırdı
vә qabağında dayanan bu uşağa baxanda hiss elәdi ki, gәlib bu evә düşәndәn
bәri birtәhәr canını onun әlindәn qurtarmaq istәyir.
...Bir vaxtlar Surxay da eynәn belә bir gündәliyin yiyәsiydi. Sәhәr-
axşam gözünün yağını kitablara yedirәrdi. Oxuduğu o qalın-qalın kitablar-
dan nә istәdiyi әvvәl-әvvәl Surxaya o qәdәr dә mәlum deyildi. İllәr ötdükcә
Surxay hәr şeyi başa düşdü.
Dәrs qurtarandan sonra tay-tuşları qızları ötürәndә Surxay hәr dәfә bir
qıraqda büzüşüb dayanardı, yazıq-yazıq onların ardınca baxardı. Ürәyindәn
keçәrdi ki, gedib o qızlardan heç olmasa әn kifirinin yanıyla addımlasın,
oğlanlardan heç olmasa әn mağmınıyla dostluq elәsin. Amma o dәstәyә
qoşulmağa üzü gәlmәzdi. Çünki Allahdan aldığı öz eybәcәr görkәmindәn
özünün dә zәhlәsi gedәrdi. Tez evә qayıtmaq istәrdi, mәcbur olub bir neçә
