Page 290 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 290
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
Mursaqulu bir әlini böyrünә – kәmәr yerinin üstünә, o biri әlini alnına
sıxıb, donqarlanıb hәrәkәtsiz oturmuşdu. Quru, göyümtül sifәtindә, göz-
lüyün şüşәlәri altında kәnarları qırışmış yarımqapalı gözlәrindә elә ifadә
vardı ki, elә bil indicә ağlayacaqdı. Canımı ağrıyırdı, yoxsa otuz il әrzindә
onunla yanaşı stolda oturan, onun xәstәliyi üçün ürәkdәn yanan bir adama
belә qәfildәn qışqırdığına görә peşman olmuşdu? Hәr nә isә, baş mühasib
әzab çәkirdi. Şәppәli isә ömründә birinci dәfә öz şәrti dostuna laqeyd idi.
Daha doğrusu, bir növ kütlәşmişdi. “Necә yәni rüşvәt?! Necә yәni xәstә-
lәrdәn pul?!” Bu sualları dönә-dönә beynindә dolandırmaqdan savayı, bir
kәlmә dә düşünә bilmirdi.
Kandarda kim isә köksünü ötürdü.
– Fikir elәmә, Şәppәli. Çıxardıblar, canı sağ olsun, sәnәtini dә әlindәn
almayacaqlar ha?! Oturar evindә çastnı işlәr, neynәk!..
Pәncәrәdәn Şәppәlinin stolunun üstünә şüa düşüb tәr-tәmiz silinmiş
290 mürәkkәbqabını vә knopkaları parıldadırdı. Şәppәli gözlüyünün altından
gözlәrini bu parıltılara dikib, duruxub qalmışdı.
Haçandan-haçana başını qaldırdı. Günәş şüasının içәrisindә dә xırda-
xırda parıltılar vardı: tozcuqlar, zәrrәciklәr sakit-sakit fırlanıb işıldaşırdı.
Şәppәli şüanın arxasında – kandarda dayananlara vә ona tәsәlli verәnin kim
olduğuna diqqәt yetirmәdәn, işıldaşan zәrrәciklәrә baxa-baxa ağır-ağır
dillәndi:
– Mәnim gözüm çox şey görüb, – dedi. – Bu stolun üstündә haqq-hesab
çәkdikcә ağlayanlar, gülәnlәr görmüşәm. “Elә yazma, belә yaz”, – deyib
ayağıma yıxılanlar görmüşәm. Orucdan sonrakı direktorlar ilbәil “katibin
pulunu ver” – deyә-deyә hәr il balans vaxtı bizi çarmıxa çәkәndә, ikimiz dә
zar-zar ağlamışıq bu kabinetdә... Belә rәzillik görә-görә mәn insanlıq aşiqi
olmuşam...
Mursaquluya sarı çevrilib, birdәn sәsini qaldırdı:
– İndi mәn necә Mәmmә, Mәmmә demәyim, a Mursaqulu?! Necә yәni
yığışdır bu Mәmmәni?! Sәn mәnә de görüm, hansı dili qurumuş deyib sәnә
o xәbәri?! Mәmmә hara, bu xәbәr hara, a Mursaqulu?!
Baş mühasib cavab әvәzindә qeyri-müәyyәn bir tәrzdә “hm!” elәyib
ayağa qalxdı, hәr iki әli böyrәklәrinin üstündә, qamәti әyili, qapıya doğru
addımladı. Kandarda toplaşanlar çәkilib hörmәtlә baş mühasibә yol verdilәr,
sonra bir-birinә baxıb onun arxasınca çıxdılar.
Bir az sonra kontorun hәyәtindә, camaatın arasında Mursaqulu,
bayaqkı qışqırtısının әksinә, hüznlü, dәrdli sәslә deyirdi: – Şәppәli dözmәz
bu dәrdә... Şәppәli ölәcәk...
Mursaqulu bir әlini böyrünә – kәmәr yerinin üstünә, o biri әlini alnına
sıxıb, donqarlanıb hәrәkәtsiz oturmuşdu. Quru, göyümtül sifәtindә, göz-
lüyün şüşәlәri altında kәnarları qırışmış yarımqapalı gözlәrindә elә ifadә
vardı ki, elә bil indicә ağlayacaqdı. Canımı ağrıyırdı, yoxsa otuz il әrzindә
onunla yanaşı stolda oturan, onun xәstәliyi üçün ürәkdәn yanan bir adama
belә qәfildәn qışqırdığına görә peşman olmuşdu? Hәr nә isә, baş mühasib
әzab çәkirdi. Şәppәli isә ömründә birinci dәfә öz şәrti dostuna laqeyd idi.
Daha doğrusu, bir növ kütlәşmişdi. “Necә yәni rüşvәt?! Necә yәni xәstә-
lәrdәn pul?!” Bu sualları dönә-dönә beynindә dolandırmaqdan savayı, bir
kәlmә dә düşünә bilmirdi.
Kandarda kim isә köksünü ötürdü.
– Fikir elәmә, Şәppәli. Çıxardıblar, canı sağ olsun, sәnәtini dә әlindәn
almayacaqlar ha?! Oturar evindә çastnı işlәr, neynәk!..
Pәncәrәdәn Şәppәlinin stolunun üstünә şüa düşüb tәr-tәmiz silinmiş
290 mürәkkәbqabını vә knopkaları parıldadırdı. Şәppәli gözlüyünün altından
gözlәrini bu parıltılara dikib, duruxub qalmışdı.
Haçandan-haçana başını qaldırdı. Günәş şüasının içәrisindә dә xırda-
xırda parıltılar vardı: tozcuqlar, zәrrәciklәr sakit-sakit fırlanıb işıldaşırdı.
Şәppәli şüanın arxasında – kandarda dayananlara vә ona tәsәlli verәnin kim
olduğuna diqqәt yetirmәdәn, işıldaşan zәrrәciklәrә baxa-baxa ağır-ağır
dillәndi:
– Mәnim gözüm çox şey görüb, – dedi. – Bu stolun üstündә haqq-hesab
çәkdikcә ağlayanlar, gülәnlәr görmüşәm. “Elә yazma, belә yaz”, – deyib
ayağıma yıxılanlar görmüşәm. Orucdan sonrakı direktorlar ilbәil “katibin
pulunu ver” – deyә-deyә hәr il balans vaxtı bizi çarmıxa çәkәndә, ikimiz dә
zar-zar ağlamışıq bu kabinetdә... Belә rәzillik görә-görә mәn insanlıq aşiqi
olmuşam...
Mursaquluya sarı çevrilib, birdәn sәsini qaldırdı:
– İndi mәn necә Mәmmә, Mәmmә demәyim, a Mursaqulu?! Necә yәni
yığışdır bu Mәmmәni?! Sәn mәnә de görüm, hansı dili qurumuş deyib sәnә
o xәbәri?! Mәmmә hara, bu xәbәr hara, a Mursaqulu?!
Baş mühasib cavab әvәzindә qeyri-müәyyәn bir tәrzdә “hm!” elәyib
ayağa qalxdı, hәr iki әli böyrәklәrinin üstündә, qamәti әyili, qapıya doğru
addımladı. Kandarda toplaşanlar çәkilib hörmәtlә baş mühasibә yol verdilәr,
sonra bir-birinә baxıb onun arxasınca çıxdılar.
Bir az sonra kontorun hәyәtindә, camaatın arasında Mursaqulu,
bayaqkı qışqırtısının әksinә, hüznlü, dәrdli sәslә deyirdi: – Şәppәli dözmәz
bu dәrdә... Şәppәli ölәcәk...
