Page 4 - "Çex-Azərbaycan lüğəti"
P. 4
SKO-ÁZERBÁJDŽÁNSKÝ SLOVNÍK
LüğətLə nEcə İşLəMəLİ
Çex dili qrammatikasında sonu “-ec”, “-ev”, “-ek” və s. ilə qurtaran isimlər
hallanarkən sözdə “-e” hərfi düşür. Məsələn: cizinec-cizince, krev-v krvi
Čapek – Čapka.
Çex dili qrammatikasında Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, vurğu həmişə
birinci hecaya düşür. Məsələn: poˊdlaha, seˊšit, kašˊna, proˊfesor.
Çex dilində cingiltili samit kar samitdən əvvəl gələrsə, karlaşır. Məsələn: zpráva
[správa], zpěvák [spěvák]
Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, Çex dilində millət adları böyük hərflə yazılır.
Məsələn: Rakušan-avstriyalı, Ázerbájdžánec – azərbaycanlı, Řek – yunan,
nizozemec – holland
Çex dili qrammatikasında feilin bitmiş və bitməmiş zaman formaları əsasən eyni
cür tərcümə olunduğundan, bir çox hallarda bir forma digəri ilə əvəz olunmuşdur.
Məsələn: máchnout dok. viz: máchat ned., klepat dok. viz: klepnout ned.
Çex dili qrammatikasında qalın sifətlərin başlanğıc forması “-ý” ilə
qurtardığından istər hallanma zamanı, istərsə də cins və kəmiyyət dəyişikliyi baş
verərkən sifətə məxsus sonluq dəyişir. Məsələn: mladý, mladého, mladá, mladí,
mladým, mladých.
Çex dili qrammatikasında hallanma zamanı əksər isimlərin sonluğu dəyişir:
a) sonu “-a” ilə qurtaran qalın sonluqlu qadın cinsli isimlər: holka – holky, guma
– gumu, kachna – kachně.
sonu “-o” ilə qurtaran qalın sonluqlu orta cinsli isimlər: zrcadlo – u zrcadla,
Česko – v Česku, město – městům.
sonu “-e” ilə qurtaran incə sonluqlu orta və qadın cinsli isimlər: pracoviště –
pracovišti, země – zeměmi, pole – na polích, košile – košilí.
Çex dili qrammatikasında hallanma zamanı bir sıra samitlərin əvəzlənməsi baş
verir:
a) Qalın sonluqlu qadın cinsli isimlər Dativ və Lokál təkdə:
maminka – mamince, střecha – střeše, touha – touze.
b) Qalın sonluqlu canlı kişi cinsli sifətlər Nominativ cəmdə
ský – ští, cký – čtí əvəzlənməsinə məruz qalırlar: český student – čeští studenti,
anglický voják – angličtí vojáci.
4
LüğətLə nEcə İşLəMəLİ
Çex dili qrammatikasında sonu “-ec”, “-ev”, “-ek” və s. ilə qurtaran isimlər
hallanarkən sözdə “-e” hərfi düşür. Məsələn: cizinec-cizince, krev-v krvi
Čapek – Čapka.
Çex dili qrammatikasında Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, vurğu həmişə
birinci hecaya düşür. Məsələn: poˊdlaha, seˊšit, kašˊna, proˊfesor.
Çex dilində cingiltili samit kar samitdən əvvəl gələrsə, karlaşır. Məsələn: zpráva
[správa], zpěvák [spěvák]
Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, Çex dilində millət adları böyük hərflə yazılır.
Məsələn: Rakušan-avstriyalı, Ázerbájdžánec – azərbaycanlı, Řek – yunan,
nizozemec – holland
Çex dili qrammatikasında feilin bitmiş və bitməmiş zaman formaları əsasən eyni
cür tərcümə olunduğundan, bir çox hallarda bir forma digəri ilə əvəz olunmuşdur.
Məsələn: máchnout dok. viz: máchat ned., klepat dok. viz: klepnout ned.
Çex dili qrammatikasında qalın sifətlərin başlanğıc forması “-ý” ilə
qurtardığından istər hallanma zamanı, istərsə də cins və kəmiyyət dəyişikliyi baş
verərkən sifətə məxsus sonluq dəyişir. Məsələn: mladý, mladého, mladá, mladí,
mladým, mladých.
Çex dili qrammatikasında hallanma zamanı əksər isimlərin sonluğu dəyişir:
a) sonu “-a” ilə qurtaran qalın sonluqlu qadın cinsli isimlər: holka – holky, guma
– gumu, kachna – kachně.
sonu “-o” ilə qurtaran qalın sonluqlu orta cinsli isimlər: zrcadlo – u zrcadla,
Česko – v Česku, město – městům.
sonu “-e” ilə qurtaran incə sonluqlu orta və qadın cinsli isimlər: pracoviště –
pracovišti, země – zeměmi, pole – na polích, košile – košilí.
Çex dili qrammatikasında hallanma zamanı bir sıra samitlərin əvəzlənməsi baş
verir:
a) Qalın sonluqlu qadın cinsli isimlər Dativ və Lokál təkdə:
maminka – mamince, střecha – střeše, touha – touze.
b) Qalın sonluqlu canlı kişi cinsli sifətlər Nominativ cəmdə
ský – ští, cký – čtí əvəzlənməsinə məruz qalırlar: český student – čeští studenti,
anglický voják – angličtí vojáci.
4
