Page 5 - Turk_Edebiyyati_Antologiyasi

5

KLASSİK İRSDƏN
VƏ YENİLİKÇİLİKDƏN QAYNAQLANAN
POEZİYA

Anadoluda, eyni zamanda, indiki Türkiyә Cüm hu riy -
yәtinin sәlәflәri Sәlcuqlu vә Osmanlı dövlәtlәrinin hakim
olduqları әrazilәrdә yaranmış әdәbiyyat, tәbii ki, öz köklәri
ilә nәhәng ümumtürk әdәbiyyatına bağlıdır.
Atlı-köçәri mәdәniyyәtinin izlәri sezilәn islamaqәdәrki
türk poeziyasında ölüm, igidlik, döyüş, eşq mövzularına
daha çox müraciәt olunub. Heca vәznindәn, yarımqafiyәdәn
istifadә olunan bu cür poetik nümunәlәr “şaman”, “qam”,
“baxsın”, “ozan” adlandırılan sәnәtkarlar tәrәfindәn qopu -
zun müşayiәti ilә ifa edilir, çox zaman, müәlliflәri anonim
qalırdı.
İslamın qәbul edilmәsindәn sonra isә sözügedәn
әrazilәrdә әrәb vә fars dillәrindә mәdrәsә tәhsili görәn
şairlәrin o dövrdә geniş yayılmış hәmin dillәri әdәbi dil kimi
mәnimsәmәlәri yazılı divan әdәbiyyatının meydana
çıxmasına, әrәb vә fars әdәbiyyatının tәsiri altında inkişaf
etmәsinә şәrait yaratdı. Bu tәsir әsәrlәrin әrәb vә fars
dillәrindә yazılması, әrәbcә vә farsca kәlmәlәrin türk dilinә
gәtirilmәsi ilә yanaşı, hәmin dillәrdәki ifadә formalarının
mәnimsәnilmәsindә dә özünü göstәrdi. Bunun sәbәbi Ana -
doluda qurulan türk dövlәtlәrindә kargüzarlığın әrәb vә
fars dillәrindә aparılması idi. Belә bir vәziyyәt, xüsusilә
sarayla bağlı olan şairlәrin öz әsәrlәrini әrәb vә fars
dillәrindә yazmaları әdәbi dilin dә dәyişmәsinә gәtirib
çıxarmışdı. İmperiya dövründә әrәb vә fars dillәrinin ciddi
tәsiri altında olan Osmanlı şivәsi divan әdәbiyyatında
istifadә edilәn әsas şivә idi.